Su ve Çevre Teknolojileri Dergisi 120. Sayı (Temmuz 2018)

20 Su ve Çevre Teknolojileri / Temmuz 2018 suvecevre.com Bir işletmeye gelen sularda “Amonyum”, “Nitrit” ve “Nitrat” isimli azotlu maddeler bulunabilir. Bu maddeler tarım için yararlı olsalar da, içme ve kullanma sularında "zararlı maddeler" içinde kabul edilirler. Suda Amonyum, Nitrit ve Nitrat SU DÜNYASI YÜK. MÜH. ENIS BURKUT enis@burkut.com.tr T arıma yakın olan okuyucuları- mız, “Amonyum, Nitrat ve Nitrit” kelimelerinden rahatsız olma- yabilirler; çünkü bu maddeler bitkilere “suni gübre” olarak verilen maddeler içindedirler. Şöyle bir soru aklımıza gelebilir: Yediğimiz tarım ürünlerine yararlı olan bu maddeler içme suyunda bulunurlarsa zararları ne olur? Ülkemizde şu anda yürürlükte olan, sular ile ilgili en son yönetmelik, “İnsa- ni Tüketim Amaçlı Sular Hakkında Yö- netmelik” adı ile 17.02.2005 tarihinde Resmi Gazete’de yayınlanmış olan yö- netmeliktir. Bu yönetmeliğe göre suda bulunan ve “SU” olmayan birçok mad- de için azami miktar sınırları konmuş- tur. Konumuzla ilgili olan maddelerin yönetmelikteki sınırları şöyledir: Amonyum NH4+: 0,5 mg/L Nitrit NO2¯: 0,5 mg/L Nitrat NO3¯: 50 mg/L Not: Amonyum ile Amonyak arasındaki fark: Amonyum iyonu NH4+ su içinde bulunan bir katyondur. Amonyak for- mülü NH3 ’ tür ve normalde “gaz” şek- linde bulunan bir maddedir. Büyük soğutma tesisle- rinde soğutucu gaz olarak kullanılır, ayrıca birçok sa- nayide ve temizlik kimya- salları içinde kullanılan bir maddedir. Yönetmelikte belirtilen sınır olan 0,5 mg/L, yani bin litre su içinde “bir gramın yüzde yarısı kadar” bulunan azotlu bir maddenin insana ne kadar zarar verebileceği konusuna aşağıda kısaca değineceğiz. Önce, azotlu (N) bileşikler tabir edilen Amonyum, Nit- rit ve Nitrat’ın tabiattaki yerine kısaca değinelim. AZOT (N2), soluduğumuz hava içinde yüzde 79 oranında bulunan ve içinde yaşadığımız tabii ortamın en önemli malzemelerinden biridir. Azot bütün bitkilerin hayat kaynağıdır. Ta- biatta gördüğümüz ve yediğimiz her yeşillik içinde AZOT bulunur. Toprakta bulunan bazı bakteriler hava içinde bulunan “Azot”u Amonyum şekline dönüştürerek toprağı “Azot” bakımın- dan zenginleştirirler. Daha sonra, gene toprakta bulunan başka tür bakteriler amonyumu nitrata çevirirler. Tabi- atın kendi azotu ve nitratı “modern tarım”ın kapasitesine yetmez. Bu ne- denle insan, başka yerlerde yetişen hayvanların dışkılarını (tabii gübreler) ve buna ilave olarak, kimyevi yollarla ürettiği azotlu bileşikleri (suni gübre- ler) bitkilerin sağlıklı büyümeleri için toprağa verir. Tabii bitkiler içinde bu- lunan azot da, bu bitkilerin ölmesi ve çürümesi ile de tekrar toprağın tabii bir parçası olur. Dünyada en çözücü sıvı olan “Yağ- mur Suyu” toprakta bulunan azotlu maddeleri kısmen çözer, böylece azot- lu bileşikler suya geçmiş olur. Bu ne- denle yer üstünden veya yeraltından alınan sularda azotlu bileşiklerin bu- lunması doğaldır. Tabiatta bulunan birçok organik malzemenin ve bitkisel proteinin çürü- mesi ve bozulması ile de “Amonyum” meydana gelir. İnsan ve hayvan vücu- du da Amonyum’u idrar yolu ile vücut- tan dışarı atar; vücudun istemediği bu maddenin İçme Suyu Yönetmeliğinde 0,5 mg/L şeklinde sınırlandırılması kolay anlaşılıyor (Amonyum suda çö-