Su ve Çevre Teknolojileri Dergisi 131. Sayı (Haziran 2019)

suvecevre.com 35 06 / 2019 • SU VE ÇEVRE TEKNOLOJİLERİ RAPOR larla veya koşullarla mücadele etmesi de gerekiyor. Düzenleyici Çerçeve Rapora göre, AB mevzuatı ile uyum çalışmaları, Türkiye’nin su temini ve sanitasyon ile ilgili düzen- leyici çerçevesinin gelişimini de etki- liyor. Onuncu Kalkınma Planı’nda, kanalizasyon ve atıksu arıtma altya- pısının geliştirilmesine ve ilgili nehir havzaları için belirlenen deşarj kriter- lerinin karşılanması için bu altyapının düzgün şekilde işletilmesine öncelik verilmesi gerektiği raporda belirtiliyor. Kilit Stratejiler ve Politika Hedefleri Rapora göre, Türkiye, Sürdürüle- bilir Kalkınma Hedefleri’ni planlama belgeleriyle bütünleştirmeye başladı. Onuncu Ulusal Kalkınma Planı’nda (UKP), su kaynaklarının sürdürüle- bilir şekilde kullanımı ve etkin yöne- timine ilişkin net amaçlar ve hedefler yer alıyor. Bu plan, su ve sanitasyon mevcudiyet durumu ve sürdürülebilir şekilde kullanımına ilişkin 6. Hedef ile uyumlu. Planda, şehirlerde sanitasyon ve atıksu arıtma altyapısının iyileştiril- mesine ve arıtılan atık suların yeniden kullanımının teşvik edilmesine vurgu yapılıyor. Plan, ayrıca havza bazında planlama, nicelik ve nitelik önlemle- rinin bütünleştirilmesi, farklı devlet kurumları arasında eşgüdümün geliş- tirilmesi ve su verimliliğinin arttırıl- masını da kapsamında. Nehir havzası planlamasıyla belirlenen öncelikler ile kentsel kalkınma planlamasının uyumlaştırılması çalışmalarına güçlü bir şekilde destek olunması gereki- yor. Türkiye’nin su kaynak yönetimi ile ilgili çeşitli stratejileri, planları ve programları bulunuyor. Su sektöründe bütünleşik planlama ve karar verme süreçlerine destek olmak üzere su ile ilgili tüm verilerin, Ulusal Su Bilgi Sistemi’nde toplanması bekleniyor. Ekonomik Araçlar ve Teşvikler AB’nin Su Çerçeve Direktifi ile uyum sağlanması için su hizmeti maliyetlerinin karşılanması adına başta su ücretlendirmesi olmak üzere, ekonomik araçlardan yararlanılması gerektiği raporda belirtiliyor. Rapora göre, ekonomik araçların, çeşitli kulla- nıcı gruplarına göre sürdürülebilir su kullanımı ile ilgili teşvikler sağlama ve gelirleri arttırma gibi iki işlevi bulunu- yor. Gelirlerin arttırılması, su altyapı- sının işletme, bakım ve yeni yatırımlar için finansmana ihtiyaç duyduğu Tür- kiye’de bilhassa önemli. Uluslararası iyi uygulamalar, ekonomik araçların konuya özel tek bir hedefe yönelik olarak tasarlandığında en iyi sonuç- ları verdiğini gösteriyor. Türkiye, suyu ücretlendirirken maliyetini tammana- sıyla çıkarmaya yönelik adımlar atma konusunda kararlı oldu. 2010 tarihli Atıksu Altyapı Tesisleri Tarifelerinin Belirlenmesinde Uyulacak Usul ve Esaslara İlişkin Yönetmelik uyarınca atıksu ücretleri, maliyetini çıkarma esasına göre belirleniyor. Çevre Kanu- nu’nda “kirleten öder” ilkesine yer veriliyor. Bu ilke doğrultusunda kirle- ten taraf, ya temizliğini yapar ya da temizlenmesi için ÇŞB’nin çıkardığı masrafları karşılıyor. Yatırım İhtiyaçları Kanalizasyon ve atıksu arıtma altyapısının inşasının 1980’li yılların ortalarından itibaren ivme kazandığı raporda belirtilirken, artan nüfus göz önüne alındığında, AB kriterleri ile uyumlu arıtma düzeyine erişilmesi için önemli ölçüde ek yatırım yapıl- ması ve iklim değişikliğine uyum sağlanması gerekeceği vurgulanıyor. Su hizmeti veren kuruluşların har- camaları, 2009-14 döneminde hızla artmıştır (Şekil 4). Rapora göre, özel sektörün atıksu yönetiminin harcama finansmanı (örn; yap-işlet-devret pro- jeleri) ile ilgili görevi, su temini ile ilgili görevinden daha önemli. Atıksu ağı- nın genişletilmesi ve yeni atıksu arıtma tesislerinin devreye alınması nedeniyle harcamalar artmasına rağmen özel sektörün katılım payı, yaklaşık %20 ile sabit kaldı. Buna karşın su temini harcamaları, %100 kamu finansma- nıyla karşılanıyor. Öngörülen Su Altyapı Yatırım İhtiyaçları Sanayi, tarım ve kentsel altyapı dahil olmak üzere AB çevre mükte- sebatı ile uyum için gereken yatırım maliyetinin ne olduğuna yönelik ola- rak 2006 yılında yapılan tahmin, yak- laşık 110 milyar TL olmuştur (2017 kuruyla 17.6 milyar dolar). Su ve atıksu sektörlerinin, diğer sektörlere oranla bilhassa yüksek sermaye yatı- rım maliyeti bulunuyor. Su ve atıksu sektörüne yönelik toplam yatırımın, 2023 yılına kadar yaklaşık 9.8 mil- yar dolar olacağı öngörülüyor (ÇŞB, 2016b). 2015 yılında ÇŞB tarafından hazırlanan ve 2017 yılında güncelle- nen Atıksu Arıtma Eylem Planı’nda (2015-23), 2023’e kadar yenilenecek veya inşa edilecek atıksu arıtma tesis- lerinin toplam yatırımmaliyetinin 8.9 milyar TL (2017 itibariyle yaklaşık 1.4 milyar dolar) olacağı öngörülüyor. 2023 yılına kadar kanalizasyon ağları- nın yenilenmesi de, 8.7 milyar TL’ye (2017 itibariyle 1.4 milyar dolar) mal olacak. Ayrıca, 2023’e kadar yapıl- ması planlanan yeni kanalizasyon ağlarının da 9.6 milyar TL’ye (2017 itibariyle 1.5 milyar dolar) mal olacağı öngörülüyor. Kentsel atıksu altyapısı için 2023 yılına kadar yapılacak yatı- rımların toplam maliyetinin ise 27.5 milyar TL (2017 itibariyle 4.4 mil- yar dolar) olacağı öngörülüyor. Son dönemde yapılan bir çalışmada, Tür- kiye’nin KASAD’a uyum sağlaması için 5.4 - 6.6 milyar dolar ek yatırım gerekeceği öngörülüyor. l