Su ve Çevre Teknolojileri Dergisi 132. Sayı (Temmuz 2019)

24 suvecevre.com SU VE ÇEVRE TEKNOLOJİLERİ • 07 / 2019 YORUM öngördüğü şekilde planlanıp inşa edil- mesine rağmen şehrin büyümesi ile kapasitesi yetersiz hale gelebiliyor ve istenilen arıtma verimi sağlanamıyor. Tam arıtma yapılmadan atıksuyun yüzeysel sulara verilmesi, bu suların yeniden kullanılmasını engelliyor. Ziyaret ettiğim Siirt Arıtma Tesisi bugün bu durumda. Ayrıca ayrık sis- temle inşa edilmiş şebekenin yağmur suyu kanalına kaçak olarak evsel atık- suyun bağlanması da Dicle Nehri ile birleşen Botan Irmağı’nın kirlenme- sine sebep oluyor. c) Ülkemizde doğru planlanma- ması, teknik elemanı olmaması veya başka bir nedenle çalıştırılamayan tesislerin yanı sıra, işletiminin pahalı olması nedeniyle işletilmeyen birçok arıtma tesisi de bulunuyor. Bunlara bir örnek olarak Ayvalık Arıtma Tesisi verilebilir (3). Bu haberde, Balıkesir Büyükşehir Belediyesi Su ve Kana- lizasyon İdare (BASKİ) sorumlulu- ğunda olan atıksu arıtma tesislerinin Kasım 2016’dan bu yana çalışmadığı ve Altınova Mahallesi’ndeki biyolo- jik arıtmanın uzun süredir devre dışı olduğu, ilçedeki atıksuların denize, Altınova’daki atıkların ise Uzun Göl’e, arıtılmadan direk akıtıldığı yer alıyor. Yüzeysel Suların Kirlenme Durumu İyi çalışmayan veya çalıştırılmayan arıtma tesislerinden yüzeysel sulara verilen atıksular, yüzeysel suların kali- tesini olumsuz etkilemekte ve aşırı bes- lenmeye (ötrifikasyon) sebep oluyor. Ayrıca arıtılmadan alıcı ortamlara deşarj edilen evsel ve sanayi kaynaklı atıksular bu kirliliği artırıyor. Türkiye’deki 141 yüzey suyun kalite sınıfları verilere göre yüzdeler halinde aşağıda verilmiştir(4). 1. Sınıf; %21.3 (Yüksek Kalite Su) İçme suyu olma potansiyeli yüksek, alabalık üretimi için ve cilt teması gerektiğinde kullanılabilecek suyun kalitesidir. 2. Sınıf; %15.6 (Az Kirlenmiş Su) İçme suyu olma potansiyeli olan, alabalık dışında balık üretimi için kullanılan ve Mer’i mevzuat ile belirlenmiş olan sulama suyu kalite kriterini sağlamak şartıyla kullanılan sulama suyunun kalitesidir. 3. Sınıf; %19.9 (Kirlenmiş Su) Nitelikli su gerektiren tesisler (gıda, tekstil vb.) haricinde uygun bir arıtmadan sonra kullanılabilen sanayi suyunun kalitesidir. 4. Sınıf; %43.3 (Çok Kirlenmiş Su) Üst kalite sınıflara iyileştirilerek ulaşılabilecek su kalitesi göstergesidir. Bu verilere göre Türkiye’deki yüzey sularının %43,3’ü 4. sınıf kalitesinde- dir. Bu değerlere bakıldığında “Çok Kirlenmiş Su” olarak tanımlanan 4. sınıf yüzey suyu miktarı, içme suyu olarak kullanılabilecek ve “Yüksek Kalite Su” olarak tanımlanan 1. sınıf yüzey suyu miktarının yaklaşık 2 katı. İçme suyu olarak kullanılabilecek ve arıtma işlemi gördükten sonra içme suyu olarak kullanılabilecek yüzey sula- rının toplammiktarı bile, çok kirlenmiş yüzey sularının miktarını geçemiyor. Ülkemizdeki yüzey sularının yaklaşık %79’u kirlenmiş durumda(4)(5). Su Kalite Sınıfının Düşüklüğünün Yarattığı Sorunlar Su kalitesi, insan ve ekosistemin temel ihtiyaçlarının karşılanması için suyun miktarı kadar önemli. Kötü kalitede su birçok ekonomik, sosyal, çevresel ve sağlıkla alakalı sorunlara neden oluyor (6). Su kalitesi düşük olan yüzeysel suyun herhangi bir işlem gör- meden içme suyu temininde, endüst- ride ve tarımda kullanılması mümkün olmaz. Atıksu arıtma tesisleri verimli çalış- tırılamadığı için ülkemiz yüzeysel sularının büyük bir kısmı yeniden kul- lanılamıyor. Bu durum özellikle iklim değişikliğinin her geçen gün daha fazla hissedildiği ülkemizde, su stresi yaratı- yor ve su bilançosunu olumsuz etkili- yor. Türkiye’nin de içinde bulunduğu Akdeniz Havzası, iklim değişikliğinin etkilerinin en şiddetli hissedileceği yerlerden birisidir. Yakın gelecekte Akdeniz’deki pek çok nehir havzası su stresiyle karşı karşıya kalacak. Bugün Almanya’da kullanılan su, günde 4.2 defa, İsrail’de 2.2 defa Türkiye’de ise 1.1 defa yeniden kullanılıyor. Atıksu Arıtma Tesisleri İşletilmesi Eğitimi Bugün ülkemizde çevre mühen- disliği bölümlerinde atıksu arıtımı ile ilgili dersler yeterli sayıda yer alırken, atıksu arıtma tesislerinin işletilmesi konusunda bu durum söz konusu değil. İnternet ortamında ulaşabildiğim bil- gilere göre; • İstanbul Teknik Üniversitesi Su ve Atıksu Arıtma Tesislerinin İşletilmesi, 2 saat, seçmeli • Yıldız Teknik Üniversitesi Arıtma Tesislerinin İşletilmesi, 2 saat, seçmeli • İstanbul Üniversitesi Arıtma Tesislerinin İşletilmesi, 2 saat, seçmeli • 9 Eylül Üniversitesi Atıksu Arıtma Tesislerinin İşletimi, 2 saat, seçmeli • Marmara Üniversitesi Operation of Treatment Plants, 3 saat, seçmeli • Ortadoğu Teknik Üniversitesi Arıtma Tesislerinin İşletilmesi dersi yok. Öğrencilerin, bu dersin meslek hayatlarında ne kadar önemli olduğu hakkında bilgilendirilmedikleri için seçmediklerini düşünüyorum. Bu üniversitelerin bir kısmında bu ders seçilmediği için uzun zamandan beri açılmamış. Bu Tebliğ’in çevre mühendislerine sağlayacağı avantaj ve sorumluluğu dikkate alarak üni- versitelerin “Atıksu Arıtma Tesisleri- nin İşletimi” dersini mecburi bir ders haline getirmelerinin gerekli olduğunu düşünüyorum. Ayrıca bu konu ile ilgili ülkemizde yeterli yayın bulunmuyor. Akademisyenler ve uygulayıcılar bilgi ve tecrübelerini yazıya dökmeliler. Bu