Su ve Çevre Teknolojileri Dergisi 137. Sayı (Aralık 2019)

48 SU VE ÇEVRE TEKNOLOJİLERİ • 12 / 2019 suvecevre.com MAKALE değerindeki azalma, tersinir tıkanma sonucu oluşmaktadır (Şekil 5.13). Sistem durdurulup tekrar başlatıldığında, ilk akı değerinden tekrar başlayabilmektedir. Ayrıca, kararlı hale geldikten sonra akıda herhangi bir azalma görülme- mektedir. Fakat, pratikte kek karakterindeki değişime bağlı olarak bir miktar azalma görülebilir. Membran tıkanması, akıdaki azalma kadar, basınç far- kında meydana gelen artış ile de kolaylıkla fark edilebil- mektedir. Zamanla akı miktarında azalma meydana gel- dikçe, basınç farkında da bir artma meydana gelmektedir (Şekil 5.14). Membranda meydana gelen tıkanmanın bir diğer göstergesi de, giderme verimini etkilemesidir. Bazı durumlarda, giderme verimi artabilir, bazı durumlarda ise azalabilir (Wiesner ve Aptel, 1996). Membranda tıkanmaya sebep olan organik maddele- rin moleküler ağırlıkları, fonksiyonları ve uygunlukları, tıkanma açısından büyük rol oynamaktadır. Eğer bir çözelti organik madde içeriyorsa, hidrofilik membranlar, hidro- fobik membranlara göre tıkanmaya daha az meyillidirler (Lâiné ve diğ., 1989). Çözünmüş organik maddeyi daha fazla hidrofobik olmaya iten sebeplerin olduğu durum- larda, adsorptif tıkanma artmaktadır (Lahoussine-Turcaud ve diğ., 1990). Örneğin, kalsiyum iyonları ve diğer bazı protonlar, doğal organik maddenin (DOM), bazı yükle- rini nötralize etmekte ve bu durum, DOM’un hidrofobik özelliğini artırmaktadır. Yüksek kalsiyum konsantrasyonu ve düşük pH değerleri, DOM tarafından meydana gelen tıkanmayı artırmaktadır. Membran yüzeyindeki yüksek organik madde kon- santrasyonları, membrana doğru organik madde adsorp- lanmasını ve DOM jel tabakasının membran yüzeyine çökelmesini artırmakta ve böylelikle membrandan akı geçişini kısıtlamaktadır. Bundan dolayı, adsorptif tıkanma membran yüzeyindeki kütle transferi ve akışkan akımı ile ilişkilidir. Bazen, adsorptif tıkanma, aşamalı bir proses olsa da, bazı durumlarda çok çabuk meydana gelmekte ve membranı hemen tıkayabilmektedir (Wiesner ve Aptel, 1996). Membran proseslerde tıkanmayı etkileyen bazı kirletici örnekleri Tablo 5.7’de verilmiştir. Membranlarda Şekil 5.11. Membran yüzeyinde partiküllerin birikmesi ve tıkanma (Wiesner ve Aptel, 1996) Şekil 5.12. Tersinir, tersinir olmayan ve geri dönüştürülemez tıkanma (Meng ve diğ., 2009) Şekil 5.13. Konsantrasyon polarizasyonu ile oluşan tıkanma (Mulder, 1996) Şekil 5.14. Akıdaki azalma ile birlikte basınç farkında meydana gelen artış