Su ve Çevre Teknolojileri Dergisi 139. Sayı (Şubat 2020)

suvecevre.com 22 Su ve Çevre Teknolojileri / Şubat 2020 SU DÜNYASI yet tedbirleri alınmalıdır. Gaz Klor’un bu tehlikeli özelliği uygulamada zorluk oluşturmaktadır, bu sebeple Klor’un az kullanıldığı işletmelerde Gaz Klor kullan- mak pratik değildir. Fakat, şehir suları gibi, çok Klor tüketen işletmelerinde Gaz Klor kullanımı için kaliteli Gaz Klor tesisi yatırımı yapmak avantajlıdır. Toz Klor: Toz Klor piyasada “Kalsi- yumHipoklorit “ formülünde “Ca(ClO)2” ve “Siyanür” içeren Klor şeklinde bulu- nur. Yüzme havuzlarında “Siyanür” içe- ren toz Klor türleri kullanılır ve bunların içme ve proses sularında kullanılması sakıncalıdır. Toz Klor ambalajı üzerindeki bilgileri dikkatlice okuyun ve toz Klor’un siyanür içerip içermediğinden emin olun. Kullanıcı için Toz Klor’un birkaç avanta- jını sayabiliriz: Toz Klor nötr olduğu için suyun pH derecesini değiştirmez, raf ömrü uzundur, ambalaj içinde uzun süre bekleyebilir ve bu sırada içindeki Klor kaybı düşüktür, depolamada az yer tutar çünkü %65 konsantrasyonda Klor içerir. Kalsiyum Hipoklorit formülünde olan toz Klor’un suya sertlik verdiği söy- lenir. Suda istenen Klor miktarı genelde birkaç mg/L mertebesinde olduğun- dan, bu miktar toz Klor suyun sertliğini yalnızca 0,1 - 0,3 Fransız Sertliği kadar arttırır ki bu da suyun özelliklerini faz- laca değiştirmez. Oysa sıvı Klor suyun sertliğini yükseltmese dahi, suyun pH derecesini yükselttiği için, suda bulu- nan sertliğin kireç taşına dönüşmesini destekler. Sudaki Klor’u tüketen maddeler: Su içine konan ve dezenfektana dönü- şen Klor bileşiği suda bulunan bazı maddeler ile reaksiyona girer: Mikroor- ganizmalar, organikler, azotlu maddeler, suda çözünmüş halde bulunan demir ve mangan gibi okside olabilen metaller Klor’un dezenfektan özelliğini tüketirler. Sudaki Klor’un Ölçülmesi: Sudaki Klor ölçülerek Klor’un yaptığı “Dezen- feksiyon” hakkında fikir edinilir. Klor’un ölçülmesi için önemli olan sayısal bilgi, su içine konan Klor miktarı değil, sudaki maddelerin tükettiği Klor’dan geriye kal- mış olan “Bakiye” Klor’un miktarıdır. Bu da Klor’un su ile “Temas Süresi” sonunda suda kalan “Bakiye Klor”un ölçülmesi ile anlaşılır. Örneğin, şehir sularında mus- luktan akan suyun içinde “Bakiye Klor” olarak en az 0,5 mg/L Klor olması emni- yetlidir. Sudaki “Bakiye Klor”un otomatik olarak ölçülmesi ve arzu edilen sınırlar içinde suya otomatik olarak Klor veril- mesi mümkündür. Burada gene suyun pH derecesini göz önünde tutmak doğru olur. pH derecesi yüksek sularda Klor’un dezenfeksiyon gücünün azaldığı unutul- mamalı ve suya daha çok Klor verilmeli veya asit ilavesi ile suyun pH derecesi düşürülmelidir. Serbest Klor Ölçüm Yöntemi: Sudaki “Bakiye Klor”un ölçümü DPD test tabletleri ve “komparatör” tabir edilen el tipi bir test cihazı ile basitçe yapılabilir. Bir işletmede otomatik Klor ölçümü yapan “Klor Monitörleri” olsa dahi, bu monitörlerin sağlıklı çalışması- nın kontrolü için de el tipi test cihazları kullanılmalıdır. Suyun pH derecesini ölçmek için de pH renk komparatörü kullanılabilir. Oto- masyon istenen işletmelerde “Bakiye Klor” ölçen bir monitör ve buna ek ola- rak “pH ölçen” bir monitör kullanmak en uygun tekniktir. Bazı işletmelerde Klor’un su içindeki oksitleme gücünü gösteren REDOX (ORP) monitörü kul- lanarak sudaki “Bakiye Klor”un seviyesi ölçülmek istenir. Sudaki ORP değerini ölçmek, “Bakiye Klor” ve pH ölçmekten çok daha ucuz bir tekniktir, fakat, yal- nızca “ORP” ölçmek çok yanıltıcı olur. Çünkü, ORP / pH çizelgesinde görül- düğü gibi, suyun ORP değeri suyun pH değerine göre değişir. Benzer şekilde, suyun kokusuna bakarak “Bakiye Klor” hakkında yorum yapmak da son derece yanlıştır. Çünkü, Klor’un sudaki azotlu maddeler ile bir- leşmesi sonucu oluşan Klor bileşikleri Klor’dan daha çok Klor kokusu verir ve insanı yanıltır. Önerilerimiz • İşletmelerde Klor ile dezenfeksi- yonda sık sık Klor ve pH ölçümle- rinin beraberce yapılması ve ölçüm kayıtlarının tutulması işletmelerin sağlığı açısından çok önemlidir. • Elle yapılan klorlama yerine, işçilik yanlışlıklarını en aza indirmek için otomatik Klor dozlaması yapılmasını öneririz. • Sudaki “Bakiye Klor” miktarı ile suyun pH değerlerinin kontrol altında tutulmaları için öncelikle Klor ve pH monitörlerinin kullanılmasını ve ayrıca el test aletleri ile sık sık bu monitörlerin sağlıklı çalıştıklarının kontrol edilmesi tekniğe en uygun yöntemdir. SONUÇ: Klor ile dezenfeksiyon, bazı sorunlarına rağmen, Klor’un kolay temin edilmesi, ucuz olması ve ölçüle- bilir olması sebepleri ile bugün için vaz geçilmez bir su dezenfeksiyon yönte- midir. n Resim 2. Klor /pH Komparatörü