Su ve Çevre Teknolojileri Dergisi 139. Sayı (Şubat 2020)

26 Su ve Çevre Teknolojileri / Şubat 2020 suvecevre.com KARADENİZ’E GELEN KİRLİLİK YÜKLERİ VE MARMARA-KARADENİZ ETKİLEŞİMİ GİRİŞ K aradeniz Çevre Programı olarak bilinen Karadeniz Çevre Yönetim ve Koruma Programı, Birleşmiş Mil- letler Çevre Programı (UNEP), Birleşmiş Milletler Gelişme Programı (UNDP) ve Dünya Bankası’nca yönetilen GEF (Global Environmental Facility) tarafından finanse edil- mektedir. Amaçlarından biri, bölgedeki tüm katılımcı ülkelerce uygulanacak Ulusal Karadeniz Eylem Planları’nın hazırlan- masına esas teşkil edecek Bölgesel Karadeniz Eylem Planı (BSAP) hazırlanmasıdır. Bu planın hazırlanması, Ocak 1994’te İstanbul’da çalışmaya başlayan PCU (Program Koordinasyon Birimi) tarafından koordine edilmiştir. Kara kökenli kirlenmenin belirlenmesi, eldeki mevcut ve anketler aracılığı ile toplanan verileri kullanarak, hızlı envanter çıkarma tekniği ile yürütülmüştür. Verilerin toplanmasından sonra, kalite değerlendirmesi Sürekli Kirlilik İzleme Aktivite Merkezi’nce İTÜ’de gerçekleştirilmiştir. KİRLİLİK YÜKLERİ Karadeniz’e kıyısı bulunan ülkeler için kirlilik yüklerinin dağılımı Tablo 1’de verilmiştir. Tablo1’den görüldüğü gibi nehir- lerden gelen yük, toplam kirlilik yükü içinde önemli bir paya sahiptir. Örnek olarak, ulusal ve uluslararası nehirler, BOİ5 bazında toplam yükün % 85’ini vermektedir. Ulusal ve uluslararası nehirlerden Karadeniz’e gelen yükler evsel ve endüstriyel ola- rak ayrılmamıştır. Türkiye’deki nehirlerden Karadeniz’e gelen yükün büyük kısmının evsel nitelikli olduğu ulusal raporlardan anlaşılmaktadır. Uluslararası nehirler hariç tüm kaynaklardan gelen kirlilik yükleri her bir ülke için Tablo 2’de verilmiştir. Tablo’da da görüleceği gibi toplam BOİ yükünün %60’ı Türkiye ve Ukrayna tarafından verilmektedir. Bulgaristan ve Romanya ise %9’dan daha az yük vermekle birlikte Romanya ve Rusya Federas- yonu’ndan sırasıyla %20 ve %12 katılım vardır. Benzer değer- lendirmeler diğer parametreler için de aşağıda yapılmıştır. MAKALE H.Z.SARIKAYA İTÜ Çevre Mühendisliği Bölümü E.OKUŞ İ.Ü. Deniz Bilimleri ve İşletmeciliği Enstitüsü E.ÇITIL İTÜ Çevre Mühendisliği Bölümü M.F.SEVİMLİ İTÜ Çevre Mühendisliği Bölümü Tablo 1: Kirlilik Yüklerinin Dağılımı (Tüm ülkeler) Bileşen BOİ 5 TAKM Toplam N Toplam İnorg . N Toplam P (t/y) (%) (t/y) (%) (t/y) (t/y) (t/y) (%) Evsel+Endüstriyel 150,775 14.3 358,008 0.7 167,228 - 8,679 18.3 Ulusal Nehirler 55,318 5.3 5,494,408 10.0 49,526 11,770 4,951 10.4 Uluslararası Nehirler 844,774 80.4 48,855,000 89.3 386,638 33,930 33,776 71.3 TOPLAM 1,050,867 100.0 54,707,416 100.0 603,392 45,700 47,406 100.0