Su ve Çevre Teknolojileri Dergisi 154. Sayı (Mayıs 2021)

60 Su ve Çevre Teknolojileri / Mayıs 2021 suvecevre.com TEKNİK MADEN TESİSLERİNDE ATIKSUDAN GERİ DÖNÜŞÜM SUYU ELDE EDİLMESİ KÖKSAL KÖKSAL İnşaat Mühendisi M aden sahaları ve zenginleştirme tesislerinden, pro- sesin niteliğine bağlı olarak değişik konsantras- yonlarda yoğun ağır metal kirliliği olan atık sular çıkmaktadır. Bu suların öncelikle durultulması ve yüksek katı maddeden arındırılması amacıyla çökeltme havuzları ve atık depolama tesisleri inşa edilmektedir. Ancak, yine de, proses sonucunda oluşan ve %50 katı madde, %50 atık su içeren atıkların bertarafı konusunda ciddi sıkıntılar yaşandığı bilinmektedir. Söz konusu atıklar doğaya ve yeraltı sularına zarar vermemesi amacı ile sızdırmazlık özelliği ile tesis saha- sında yapılan atık depolama barajına gönderilerek bertaraf edilmekte ise de, bu işlem, atık depolama barajının çok kısa sürede dolmasına sebep olmakta ve ayrıca, çözünmüş ağır metal kirliliği olan asidik karakterli atık suyun buharlaşma yoluyla havaya karışması ile doğayı da olumsuz yönde etki- lemektedir. Bahsedilen bu olumsuzluklara ilave olarak, maden tesis- lerinde en büyük sorunlardan biri de sürekli olarak temiz su ihtiyacıdır. O halde, hem atık su depolama barajının kısa sürede dolmasının önüne geçmek, hem de temiz suyu ihtiyacını kar- şılamak amacıyla, cevher zenginleştirme prosesinden çıkan atık suyun işlemden geçirilmesi ile tekrar kullanımı mümkün olup, bu şekilde suyun geri kazanılması, atık depolama barajına daha az atık gönderilmesine, dolayısı ile atık barajının daha geç dolmasına imkan yaratacak ve ayrıca çevre yaşamının olumsuz etkilenmesinin de önüne geçilmiş olacak ve de tesis için sürekli ihtiyaç olan temiz su talebi de bu şekilde geri dönüştürülmüş su ile karşılanmış olacaktır. Bilimsel çalışmalar ve akademik testler ile ispatlandığı üzere, yüksek oranda ağır metal içeren, asidik karakterli olan atık suların arıtımında uygun sonuçlar alınan elektroflokü- lasyon prosesi ile kurulacak geri kazanım tesisleri vasıtasıyla sorun çözülmüş olacaktır. Bu şekilde kurulacak elektroflokülasyon prosesli geri kaza- nım tesisinde, maden zenginleştirme prosesi sonucunda çıkan atık suyun ihtiva ettiği katı maddeler çökeltilerek, yüzeyde kalan ve yüksek oranda ağır metal içeren, asidik karakterli suyun arıtılması ve Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği’ne uygun ve geri kullanılabilecek nitelikte su elde edilmesi mümkündür. Elektroflokülasyon Prosesi Elektroflokülasyon prosesi, yüzdürme (flotasyon), redoks reaksiyonları, partikül hapsetme gibi çeşitli fiziksel ve kimyasal arıtma mekanizmalarını içeren, kirleticileri, suyun elektro- lizi sonucu oluşturulan hidrojen ve oksijen gazlarının ince kabarcıkları ile su yüzeyine taşıyan son yıllarda giderek önem kazanan alternatif bir arıtma yöntemidir. Elektroflokülasyon ilk olarak 1904’de Elmore tarafından değerli minerallerin maden cevherlerinden koparılması için uygulanmıştır (Chen, 2004). Elektroflokülasyon reaktörü, anot ve katotlardan oluşan elektrokimyasal bir hücre olup, anot materyali olarak paslan- maz çelik, katot materyali olarak da demir ve/veya alüminyum elektrotlar kullanılmaktadır. Bu elektrotlar ucuz, kolay temin edilebilir olmaları ve etkinliklerinin kanıtlanmış olması nede- niyle tercih edilmektedir (Chen ve diğ., 2000). Her iki metal de çözündüğünde koagülant etkisi ve kirletici iyonlar ile stabl bileşikler oluşturma özelliği taşımaktadır. Reaksiyon sırasında, anottaki demir veya alüminyum oksi- dasyona uğrayarak demir ve alüminyum katyonlarına dönüş- mektedir. Böylece, reaksiyon ortamına ayrıca bir kimyasal (GRİ SU KULLANIMI)