Su ve Çevre Teknolojileri Dergisi 154. Sayı (Mayıs 2021)

64 Su ve Çevre Teknolojileri / Mayıs 2021 suvecevre.com TEKNİK ları olmaktadır. Zayıf olan bu bağlar atmosferik koşullarda deforme olmakta ve içerdiği su drenaj ya da buharlaşma yolu ile katı maddeden ayrılabilmektedir. Dolayısı ile arıtma tesisi çıkışına yapılacak doğal kurutma birimi ile susuzlaştırma işlemi düşük maliyetle çözülebilecektir. MADEN SEKTÖRÜNDE ELEKTROFLOKÜLASYON PROSESİ UYGULAMALARI Elektroflokülasyon prosesi ile maden sektöründe yapılan test çalışmaları ile yüksek ağır metal kirliliğine sahip atık suyun arıtımının yapılabildiği ve arıtma tesisinden çıkan suyun cevher zenginleştirme prosesinde kullanılabileceği görülmüştür. Yapılan çalışmada pH değeri 3-4,5, iletkenlik değeri 6000- 8000 µ s mertebesinde olan ham atık su farklı geçiş hızları ve yüksek manyetik alan uygulanarak elektroflokülasyon prose- sinden geçirilmiştir. Elektroflokülasyon reaktörlerinde katot malzemesi olarak sırası ile Alüminyum, Demir ve Demir-Alü- minyum (birlikte) kullanılmıştır. Proses çıkışında arıtma sırasında oluşan Hidrojen iyonları nedeni ile 0,5-1 mertebesinde pH düşüşü oluşmuştur. Proses çıkışından alınan numuneye NaOH ve/veya CaCO3 ilavesi ile pH 7, 8, 9, 10, 11 mertebesine çıkartılmıştır. Elekroflokülasyon prosesi ile ağır metaller oksitlenmiş, + 3 değerlikli Al ve Fe iyonlarının koagülant etkisi ile stabl moleküller oluşturulmuş- tur. İyon yüklü moleküllerin olduğu proses çıkış suyunun pH sı 9’a ulaştıktan sonra floklaşma ve çökelme oluşmaya başlamış, en ideal çökelme pH 11’de yakalanmıştır. Bu düzeyde çökelme oluşan çıkış suyu filtre edilerek alınan numunelerin, yapılan analizleri sonucunda, Mangan, Alüminyum, Nikel, Magnez- yum, Demir, Kobalt, Krom gibi ana kirleticilerde % 100’e yakın giderim verimi sağlanmıştır. Yapılan bir diğer çalışmada ise, ham atıksuyun 3-4,5 mer- tebesinde olan pH değeri, proses başlangıcında NaOH ve/ veya CaCO3 ilavesi 11’e çıkartılmıştır. Bu şekilde şartlandırılan ve iletkenlik mertebesi 8000-9500 µ s mertebesine ulaşan atıksu farklı geçiş hızları ve yüksek manyetik alan uygulanarak Elektroflokülasyon prosesinden geçirilmiştir. Elektroflokülas- yon reaktörlerinde katot malzemesi olarak sırası ile alüminyum, demir ve demir-alüminyum (birlikte) kullanılmıştır. Proses çıkışında arıtma sırasında oluşan hidrojen iyonları nedeni ile 1-2 mertebesinde pH düşüşü oluşmuştur. Proses çıkışından alınan numuneye NaOH ve/veya CaCO3 ilavesi ile pH 10, 11 mertebesine çıkartılmıştır. pH 10 dan itibaren floklaşma ve çökelme oluşmaya başlamış, en ideal çökelme pH 11’de yakalanmıştır. Bu düzeyde çökelme oluşan çıkış suyu filtre edilerek alınan numunelerin, yapılan analizleri sonucunda, Mangan, Alüminyum, Nikel, Magnezyum, Demir, Kobalt, Krom gibi ana kirleticilerde % 100 e yakın giderim verimi sağlanmıştır. Yapılan testler sonucunda pH değerinin, deşarj standardı için gerekli olan 9 değerine indirilmesi için çıkış suyuna düşük oranda HCL ya da H2SO4 dozajı ile yüzey suyu deşarjına uyum sağlanmıştır. SONUÇ Maden sektöründe elektroflokülasyon prosesinin kullanıl- ması ile atık depolama barajına gönderilecek atık suda %100’e yakın oranlarda ağır metal giderimi sağlanmış olup, proses sonucunda elde edilen ağır metal içermeyen suyun ultrafilt- rasyon ünitesinden geçirilmesi sonucunda geri kazanılmış su vasfı taşıyan tekrar kullanılmaya hazır su elde edilmiştir.Ayrıca, zengin metal içerikli atık çamurunda yüksek oranda bulunan metallerin de geri kazanılabileceği görülmüştür. n Elektroflokülasyon prosesi çıkış çamuru