Su ve Çevre Teknolojileri Dergisi 156. Sayı (Temmuz 2021)

48 Su ve Çevre Teknolojileri / Temmuz 2021 suvecevre.com oluşmuştur. Bu oranlardaki küçük farklılaşmazlar doğrudan iklim dengesinde de farklılaşmaya yol açmaktadır. Bu fark- lılık insan sağlığı ve ekolojik dengenin geri dönülmesi çok zor kayıplarına neden olabilecek farklılıklardır. Atmosferin yapı taşları arasında bulunan su buharı sera gazı etkisinin oluşmasında önemli bir yere sahiptir. Bu noktada sera gaz- larının atmosferde artması, dünya ısısının da artmasına ve atmosferin daha fazla su buharını bünyesinde tutmasına neden olmaktadır. Fosil yakıtlarında beşeri faaliyetlerde ve ısınmada yüzyıllardır kullanılması da sera gazı etkisini ve iklim değişikliğini doğrudan etkileyen bir diğer önemli faktördür. 2.1. Sera Etkisi Seralar özellikle güneşin zararlı radyasyonuna maruza kalınması istenmeyen şeyler için veya fotosentezin daha rahat gerçekleşmesi faaliyetleri için veyahut ısıtma kaynaklı çeşitli fonksiyonları olan alanlardır. Genellikle bitki yetiştir- mede kullanılan seralar güneş ışınlarının engellenmesi için değil bilakis güneş ışınlarını geçirebilecek şekilde dizayn edilirler. Buna karşın içeri giren güneş ışınları ısı enerjisine dönüşür ve bu enerjini dışarı çıkması engellenir. işte sera etkisinin bu özelliğinden dolayı "sera etkisi" kavramı dünya'da meydana gelen küresel ısınmanın da temel nedeni olarak ekoloji literatürüne dahil olmuştur. 2.2. Küresel Isınma Kavramı Fosil yakıtları küresel anlamda çok uzun zamandan beri kullanılmakla birlikte bu oran özellikle son 150 yıl büyük bir ivme ile artmıştır. Bunun temel nedenleri seri üretimin yapıl- dığı sanayileşme, insan nüfusu oranındaki artış ile yakacak ve ısınma ihtiyacıdır. Bilimsel araştırmaların bize gösterdiği veri- lere göre 1860 yılı itibariyle yer yüzünün ısısı 0.5 ile 0.7 ara- sında artış göstermiştir. Bu artışın devam ederek 1990-2100 arasında ise 1.4-5.8 santigrad arasında seyredeceği tahmin edilmektedir. Birleşmiş Milletler Çatısı altında düzenlenen "Hükümetler Arası İklim Değişikliği Paneli" (Intergovernmen- tal Panel on Climate Change)'nin 2007 yılında yayımladığı değerlendirme raporunda belirtildiği üzere yeryüzü ısı artış- ları 3 - 6 santigrat arasında olacaktır. Küresel ısınma konusunun ne zaman bilimsel olarak tar- tışılmaya başlandığını belirlemek güçtür. Buna karşın günü- müzde yaşanan olayı bir sera gazı etkisine benzediğini ilk olarak iklim bilimci Jean Baptiste Joseph Fourier 1987'de belirtmiştir. Daha sonraları önemini yitiren sera gazı etkisi tartışması tekrar 1986 da İsveçli bilim adamları tarafından Jean Baptiste Joseph Fourier'e atıfta bulunarak konuyu tekrar gündeme getirmişlerdir. Bu ölçüde İsveçli bilim adamı MAKALE Tablo 8: BM Sürdürülebilir Kalkınma Göstergeleri Tema Seçilmiş Temel Göstergeler Yoksulluk Ulusal yoksulluk sınırının altında yaşayan nüfusun oranı, en yüksek %20 ile en düşük %20’lik dilimin milli geliri paylaşım oranı Yönetişim Rüşvete başvurulan nüfusun oranı, 100.000 kişi başına düşen kayıtlı şiddet suçu ve cinayet sayısı Sağlık Beş yaş altı çocuk ölüm oranı, çocuklarda beslenme durumu, birincil sağlık hizmetlerine erişen nüfusun oranı Eğitim İlköğretime net kayıt oranı, erişkin okuryazarlık, ilköğretimin son sınıfına gelen kayıt oranı Demografi Nüfusun büyüme hızı, bağımlılık oranı Ekonomik Kalkınma Kişi başına düşen GSYH, borç-brüt milli gelir oranı, 100 kişi başına düşen internet kullanıcı sayısı, yatırımların GSYH içindeki payı Küresel Ekonomik Ortaklık Cari açığın GSYH içindeki payı Tüketim ve Üretim Kalıpları Tehlikeli atık üretme, iç yolcu taşımacılığında otomobillerin payı, toplam ve sektörlere göre enerji kullanımı yoğunluğu Doğal Afetler Doğal afet açısından tehlikeli bölgelerde yaşayan nüfusun oranı Hava Ozon tabakasını delici maddelerin tüketimi, toplam ve sektörlere göre karbondioksit emisyonları Toprak Ekilebilir tarım alanları, ormanla kaplı alan oranı Okyanuslar, Denizler, Kıyılar Güvenli biyolojik sınırlar dâhilindeki balık stoklarının oranı, kıyılarda yaşayan toplam nüfusun oranı İçme Suyu Su kaynaklarının toplamda kullanım oranı, iç sulardaki fekalkoliform yoğunluğu Biyoçeşitlilik Tehlike altındaki türlerin değerlendirilmesi, toplam ve ekolojik bölgelere göre koruma altındaki alanların karasal alanlar içindeki oranı Şekil 3. Sera Etkisi Sürecinin İşleyisi Kaynak: Aysen Müezzinoglu, Atmosfer Kimyası, Dokuz Eylül Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Yayınları No: 305, İzmir, 2003, s.63.