Su ve Çevre Teknolojileri Dergisi 159. Sayı (Ekim 2021)

74 Su ve Çevre Teknolojileri / Ekim 2021 suvecevre.com havzanın bütününü esas alarak hazırlanan planıdır. Su Çerçeve Direktifi Ek VII’de Nehir Havza Yönetim Planında şu aşama- lardan oluştuğu belirtilmektedir. 1. Nehir Havzası Bölgesinin belirlenmesi 2. Nehir Havzası Bölgesinin karakteri 3. Önemli insan etki ve baskıların özeti 4. Korunan alanların belirlenmesi ve haritalanması 5. İzleme Ağları 6. Önlemler Program Özeti 7. Özet de dahil olmak üzere detaylı programın onayı 8. Önlem ve Sonuçlar ile ilgili halkın bilgilendirilmesi ve katılımı ile ilgili özeti 9. Yetkili Kurumlar listesi 10. Halktan bilgi ve görüş prosedürleri ve iletişim noktalar[2] (Su Çerçeve Direktifi, 2000) Bu kapsamda Türkiye’de Tarım ve Orman Bakanlığı tara- fından Nehir Havza Yönetim Planı çalışmalarına başlanmış olup, iyi su durumuna ulaşmak için Nehir Havza Yönetim Planlarının bir bileşeni olan “ Öneriler programı” kapsamında “Kullanılan Suların Yeninden Kullanılması” çalışmaları plan- lanmaktadır. Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından yürütülen “Kullanılan Suların Yeninden Kullanılması” projesinde uygu- lama projesi pilot alan olarak DSİ Genel Müdürlüğü tarafından planlanan Ankara Çayı projesi düşünülmektedir. 2.MATERYAL VE YÖNTEM Bu bildiri kapsamında Ankara Çayı projesinden bahse- dilecektir. Bilindiği üzere Ankara Çayı Sakarya Havzasında yer almaktadır. Ankara Çayı Alt Havzasının Sakarya Nehri birleşim yerine göre olan yağış alanı 7 166,5 km2 olup, en uzun dere boyu 204,8 km dir. Ankara Çayına Ankara Tatlar Atıksu Arıtma tesisinden çıkan atıksular ve diğer atıksular deşarj edilmektedir. Proje alanı İç Anadolu Bölgesi Sakarya Havzası’nda yer almakta olup, Ankara İli Sincan İlçesi Tatlar Köyü’nden başlayarak Ankara Çayı boyunca Sakarya Nehri’ne kadar uzanan tarım arazilerini kapsamaktadır. Etüt alanının, Kesiktaş Regülatörü ve Sakarkaya Regülatörü olmak üzere iki farklı regülatörden sulanması planlanmaktadır. Toplam sulanması düşünülen alan brüt 17 370 ha, net 15 633 ha’dır. Proje alanının Kesiktaş Regülatörü’nden sulanması plan- lanan bölümü; Ankara İli Sincan İlçesi Temelli Beldesi’ne bağlı mahalle olan, Türkobası, Malıköy, Anayurt, Bacıköy ve Girmeç köylerinin, Ankara ili Polatlı İlçesi Hıdırşeyh ve Karaahmet köy- lerinin ayrıca Ankara İli Ayaş İlçesi Tekke ve Gökler köylerinin arazilerini kapsamaktadır. Kesiktaş regulatörü, sulama amaçlı bir tesistir. Priz yapısından alınacak sularla brüt 10 994 ha ve net 9894.6 ha alan sulanacaktır. Kesiktaş Regülatörü, sulama amaçlı bir tesistir. Priz yapısından alınacak sularla brüt 10 994 ha ve net 9 894.ha alan sulanacaktır. Regülatör aksı Başkent OSB‘nin mansabına yerleştirilmiştir. Proje alanının Sakarkaya Regülatörü’nden sulanması plan- lanan bölümü; Ankara İli Polatlı İlçesi Sarıoba, Müslim ve Yağır köylerinin Ankara Çayı civarındaki arazilerini kapsamaktadır. Ankara Çayı üzerinde bulunan Sakarkaya regülatörü sulama amaçlı ve çevrilen akımlarla enerji üretimi maksatlı inşa edile- cektir. Sakarkaya regülatörü sulama ve HES amaçlı bir tesistir. Priz yapısından alınacak sularla brüt 6 376 ha ve net 5738 ha alan sulanacaktır. Şekil 2'de Kırmızı alanlar pompajlı sulama alanlarını, yeşil alanlar ise cazibeli sulama alanlarını göstermektedir. Bu proje kapsamında 22 251 ha alanda yapılan arazi sınıflandırma ve drenaj etüdü sonucu, 155 ha alan 1. sınıf, 6388 ha alan 2. sınıf, 7912 ha alan 3. sınıf, 48 ha alan 1. sınıf teras alan olmak üzere 15 503 ha alan sulanabilir, 5883 ha alan geçici sulanamaz (5. sınıf), 865 ha alan sulanamaz (6. sınıf) olarak belirlenmiştir. Bu çalışma ile Ankara İli Tatlar Arıtma Tesisinden deşarj edilen baz akımda dikkate alınmış ve arıtma tesisinden gelen debi ile beraber sulama alanları yeniden hesaplanmıştır. DSİ Genel Müdürlüğü tarafından 2015 yılı Eylül ayında yapılan Ankara Çayı Sulama suyu analizleri, Tatlar Atıksu Arıtma Tesisi çıkışı, Kesiktaş Regülatörü Eksen Yeri ve Sakarkaya Regülatörü Eksen Yeri izleme noktalarından alınan su numunesi kimyasal analiz sonuçlar Tablo 1, Tablo 2, Tablo 3'te verilmektedir. [3] (Ankara Çayı Projesi Sulama Planlama Raporu, Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü, 2017) 3. SONUÇ İyi kaliteye sahip su kaynaklarının sınırlı olduğu kurak ve yarı kurak iklim bölgelerinde, sulama suyu ihtiyacını karşı- lamaya yönelik evsel ve endüstriyel atık suların bilinçsizce kullanıldığı bir gerçektir. Sulama suyu kalitesi yönünden değerlendirmeye alındığında atık sudaki çözünmüş tuzların, ağır metallerin, mikrorganizmaların ve askıdaki katı madde- lerin belli sınır değerleri aşmaması gerekmektedir. Atıksuların sulama suyu olarak istenilen nitelikteki suya dönüşebilmesi için uygun yöntemle arıtılması gerekmektedir. Bu proje ile arazi sahiplerinin kendi imkânlarıyla oluşturduğu Ankara çayından pompajlı sulama kontrole alınarak su ekonomisi ve işletme kolaylığı sağlamak amacıyla, proje sahasında sulama iletim hattı ve şebeke sistemi ile sahanın basınçlı borulu olarak sulanması planlanmaktadır. Sulama şebekesinin borulu hazır- lanması, sulama sahasındaki arazilerin su ihtiyacının cazibeli ve pompajlı olarak sağlanmasının teminidir. Böylece mevcut sulama daha rasyonel olarak işletilmek suretiyle yöredeki çiftçilerin refah seviyesi yükseltilmiş olacaktır. MAKALE