Su ve Çevre Teknolojileri Dergisi 165. Sayı (Nisan 2022)

32 SU VE ÇEVRE TEKNOLOJİLERİ • Nisan / 2022 tan sonra atık haline geldiğinde ise plastiğin doğa tarafından yok olması yüzlerce hatta plastiğin türüne göre binlerce yıl sürebiliyor. Bu da top- rakta ve denizlerde çok büyük plastik kirliliğinin oluşmasına neden oluyor. Gelişen teknoloji ve artan dünya nüfu- suna bağlı olarak daha tüketim odaklı bir dünyaya doğru evrildiğimizi göz önüne alırsak plastik kullanımının da giderek arttığını söylemek mümkün. Daha fazla plastik kullanımı, daha fazla sera gazı emisyonu, küresel ısınma, iklim değişikliği ve giderek daha fazla kirlenen bir dünya anla- mına geliyor. Plastiğin çevre üzerinde doğrudan veya dolaylı olarak birçok olumsuz etkisi var. Belgesellerde izlediğimiz, ağzından ve midesinden yoğun bir şekilde plastiğin çıkarıldığı hayvanlar, madalyonun sadece görünen yüzü. Çünkü plastikler bozunmaya başlasa dahi bir seferde yok olmuyor; daha küçük parçacıklı plastik formatına dönüşerek toprağı, havayı ve suyu kirletmeyi sürdürüyor. Bu plastikleri tüketmek zorunda kalan hayvanlar ne yazık ki bir süre sonra ölüyor. Fakat plastik var olmaya ve besin zincirinin sonraki aşamalarına geçmeye devam ediyor. Bu da denizlerimizi, okyanus- larımızı, ormanlık alanlarımızı giderek daha yaşanmaz bir hale getiriyor. Plastiğin insan sağlığı üzerindeki etkileri de çok endişe verici düzeyde. Hatta yapılan araştırmalar sürekli yeni bir olumsuz etkiyi ortaya çıkarıyor. Yemek yediğimiz kaplar, giydiğimiz kıyafetler, kullandığımız ürünler ve günlük hayatta temas ettiğimiz her ürün vücudumuza mikro boyutlarda da olsa doğrudan bir plastik girişine neden oluyor. Üretiminde yoğun bir şekilde petrol ve sentetik kimyasalların kullanıldığı bu plastikler vücudumuzu da uzun vadede kirletmeye ve çeşitli hastalıkların ve sağlık sorunlarının ortaya çıkmasına neden oluyor. Plastiklerin bir diğer zararı da küresel ısınmayı tetiklemesidir. Sadece üretim aşamasında değil, atık fazına geçtiği zaman da sera gazı emisyo- nuna neden oluyor. Yapılan araştır- malar birçok plastiğin yüksek güneş ışığına maruz kaldığı zaman metan ve etilen gibi sera etkisi yüksek gazların salınmasına neden olduğunu göster- miştir. Bu da atmosferde biriken sera gazı miktarını artırmakta ve küresel ısınma ve iklim değişikliği sorunlarına neden olmaktadır. Plastiğin zararlı etkileri sadece çev- resel boyutta değildir. Sosyoekonomik anlamda da ülkeleri kötü etkileyebilir. Günümüzde özellikle gelişmiş ülkeler plastik atıklarını, depolamaları için az gelişmiş veya gelişmekte olan ülkelere göndermektedir. Depolama tesisleri kurmaları için de kendilerine kredi vererek bu işin cazibesini görünürde artırmaktadır. Ekonomileri iyi olma- yan ülkeler de kısa vadeli kâr elde etme uğruna kendi topraklarının, sularının ve havalarının kirlenmesine ve vatan- daşlarının sağlığının bozulmasına göz yummaktadır. Bu durum çevresel, sos- yal ve ekonomik anlamda asla sürdü- rülebilir değildir. Plastik malzemeler çok yaygın bir şekilde kullanılmaktadır; ancak alternatifi yok diye düşünmemek gerekir. Günlük hayattan endüstriyel kullanıma kadar her alanda plastiğe alternatif malzemeler bulunmaktadır. Bireysel olarak bizler de bu konuda sorumlu davranarak plastik kullanı- mımızı azaltabilir ve gezegenimizin temizlenmesine katkıda bulunabiliriz. Tek kullanımlık küçük plastik ürün- ler (pipet, tabak, çatal vb) zararsız gibi görünseler de çok yüksek mik- tarda kullanıldığından büyük bir kirlilik ortaya çıkarmaktadır. Ayrıca, sanılanın aksine plastiğin geri dönü- şüm kapasitesi oldukça düşüktür. Bu nedenle geri dönüştürülebilir plastik ifadesini gördüğümüz zaman temkinli olmakta fayda var. Dünyanın neredeyse tamamında olduğu gibi ülkemizde de plastik bir- çok alanda yoğun bir şekilde kullanıl- maktadır. Bu sorun ile mücadelede atılacak en iyi adım plastiğin zararları konusunda kamuoyu bilincini artır- maktır. Bu sayede plastikten imal edi- len ürünlere olan talep azalacak ve endüstri alternatif ve sürdürülebilir malzemelere yönelecektir. Bu konuda verilen devlet teşvikleri artırılarak sanayicilere destek verilebilir. ÇEVRE