Su ve Çevre Teknolojileri Dergisi 165. Sayı (Nisan 2022)

48 SU VE ÇEVRE TEKNOLOJİLERİ • Nisan / 2022 ların yaşam alanlarını örtüp solunum- larını engelleyerek ve üzerlerindeki kimyasalların çözünerek denizlere karışması yoluyla biyolojik yaşama zarar verir. Plastik kirliliği artık deniz- lerin her yerinde görülüyor ve denizel türlerin neredeyse tamamı büyük bir olasılıkla kirliliğe maruz kaldı. Mevcut araştırmalardan elde edilen sonuç- lar ihtiyatlı bir değerlendirmeye tabi tutulduğunda, şimdiye kadar toplam 2.141 türün doğal ortamlarında plas- tik kirliliği ile karşılaştığı tespit edildi. Canlılar ve plastik atıklar arasındaki bu etkileşimlerin büyük çoğunluğu, atıkların yutulması, dolaşması veya boğulmaya neden olmasıyla ilgiliydi. 738 türün plastik maddeleri kolonileş- tirdiği ve yeni alanlara yayıldığı göz- lendi. Hem laboratuvar ortamında hem de sahada yürütülen çalışmalarla, 902 türün deneysel koşullar altında plastiklerle etkileşimleri araştırıldı. Bu deneysel çalışmalar kapsamında farklı miktarlarda mikroplastik parçacıkla- rın yutulması ve canlıların hayalet ağlara nasıl dolaştığı incelendi. İnce- lenen 902 tür için fiziksel etkileşimler doğrulanırken, bazı çalışmalar daha da ileri giderek, sadece etkileşimleri test etmekle kalmayıp, bu canlıların yaşamlarına olan olumsuz etkilerini de incelediler. Bu detaylı araştırmalarda, yara- lanma veya ölüm, hareketlerin kısıt- lanması, besin alımındaki değişiklik- ler, büyüme, bağışıklık sistemi yanıtı, üreme ve hücre fonksiyonu gibi etkiler değerlendirildi. 297 türde gözlemle- nebilir etkiler incelendi ve türlerin %88’inin olumsuz etkilendiği görüldü. Kısıtlı sayıda bir örneklemden elde edildiği için, bu oranı, tüm denizel türlere yönelik etkileri genellemek için kullanmak doğru olmasa da, plastik- lerin deniz yaşamı üzerindeki negatif etkilerini göstermesi açısından çok önemlidir. PLASTIKLERIN BAŞLICA OLUMSUZ ETKILERI ŞUNLARDIR: Dolaşma-Denize bırakılmış, kaybolmuş veya atılmış ağlar, balık yakalama tuzakları ve monofilament misinalar deniz hayvanlarına dola- şarak boğulmalarına, yaralanmala- rına, hareketlerinin engellenmesine ve ölümlerine neden olabilir. Kuşlar, plastikleri yuva yapımında kullan- dıklarından, bu atıklarla kendileri ve yavruları için ölümcül tuzaklar yara- tabilirler. Oahu, Hawaii’deki mercan kolonilerinin %65’i balık ağları tara- fından sarıldı ve bu kolonilerin %80’i tamamen ya da kısmen öldü. Kuzey Buz Denizi’nin ücra derinliklerinde bile, sünger kolonilerinin yaklaşık %20’sine plastik atıklar dolaştı ve dolaşmaya devam ediyor. Yutulma-Besin zincirinin en tepesindeki yırtıcılardan başlayarak planktonlara kadar her türlü deniz canlısı plastik yutuyor. Yutulan plas- tikler, sindirim sistemlerinde sahte bir doyma hissi veya tıkanıklık yarata- rak yiyecek alımını etkileyebilir ve iç yaralanmalara yol açabilir. Labora- tuvar deneyleri, yiyeceklerine yüksek miktarda mikroplastik parçacık karı- şan balıklarda büyümenin azaldığını gösterdi. Diğer uçta ise Tayland’da bir balina köpekbalığının sindirim sisteminde tespit edilen tek bir plastik pipet söz konusu balığın muhtemel ölüm sebebiydi. Deniz kuşlarının plastik yutması, küresel, yaygın ve giderek büyüyen bir sorun olmaya devam ediyor. 28 Günümüzde deniz kuşlarının %90’ının, deniz kaplum- bağalarının ise % 52’sinin plastik yut- RAPOR