Su ve Çevre Teknolojileri Dergisi 167. Sayı (Haziran 2022)

44 SU VE ÇEVRE TEKNOLOJİLERİ • Haziran / 2022 kümelenme ekonomileri yavaşlama eğilimindedir ve bazen kentsel yayıl- manın olumsuz heşişmeleri çevresel kaliteyi düşürür veskentsel riskin yoğunlaşmasına neden olabilir. Detroit 20. yüzyılda dünyanın oto başkenti olmuş, önemli üreticilerin kümelenmesinin avantajlarını yaşa- mıştır. Kısaca tedarikçilerin nakliye ve ulaşım avantajları işleri daha ucuz ve kolay hale getirmiştir. Bu model sonrasında dünya da uygulanmaya başlanmış olmasına rağmen, kentin üretken üssünün tek bir endüstriye bağlı olmasının dezavantajı ile bu defa otomobil endüstrisinin yaşadığı zor günlerde kentin ekonomisininde daralmasıyla kent iflas bayrağını 2013’de çekmiştir. Şehirler artık küresel nüfusun yarı- sına veya daha fazlasına ev sahipliği yapıyor. Şehir sakinleri genellikle daha yüksek kırsal kesimden insanı barın- dırdığından, dolayısıyla kırsal tüketim ile kıyaslandığında daha yüksek bir harcama ve tüketim mekanizması başlayacaktır. Burada anahtar olan çevreyi üre- tim ve tüketimin öğrenilerek süreçlere entegrasyonun sağlanmasıdır. Çocukluğumun İstanbul’u ile kıyasladığımda alınan göçe bağlı ola- rak il ve kasaba özelinde mahallerin oluştuğunu, ilçelerin ise göç aldığı iller ile tanındığı bir dönemi çoktan geçtik. Çevre odağında kaynakta atıkların ayrıştırılması ve toplanmasında ise istenilen başarıya ulaşılmamasının ekonomik yükü ağır. Kent odağında, yaşanılan yerlerin, iş, finansal ve sos- yal merkezler arasında geçen zaman ise bireylerin kaliteli zaman geçirme ve gelişimlerine yatırım yapmasını engellemektedir. Ayrıca ulaşım oda- ğında artan sera gazı emisyolarının iklim değişikliğine etkisi de göz önüne alınmalıdır. Şehirlerde barınan insan nüfu- sunun artmasıyla, harcamaların ve tüketim akışının değişmesin sürdürülebilir kal- kınma hedefleriyle etegrasyonu yani böyle bir yerel yönetim modelinin tesisi dünya için hedeflenen olmalı. Bu dönüşüm, her şehrin farklı odak alanlarıyla değişim gösterebilir. Bu değişimde şehirlerin tüketici model- lerinin oluşmasına öncülük edebile- ceği gerçeği de bulumaktadır. Yani çevresel döngüyü azaltarak, ürünle- rin hayat sürelerinin sonuna kadar kullanabilecekleri, çevreye saygılı bir modele geçiş olmak zorundadır. Şehirleri daha sürdürülebilir kılmak için kentsel kaynak akışlarının doğru- sal olmaktan çıkarak döngüsel geçişin yolları bulunmalıdır. Bir sürecin israfı pek çok ülkede olduğu gibi Türkiye’de de kaynak israfi ile kendini göstermektedir. Tüketici profillerin oluşturulması da mümkündür. Atığın döngüsel eko- nomiye sokularak , geri dönüşüme girmesi ve burada hayat bulması hedefi ulaşılabilir bir hedefir. Sıfır atık da döngüsünün şehir tasarımı için önemli etkileri vardır.Bu etki- ler, alan kullanımı, alan kullanımına vağlı çevresel soruların azaltımı, atık toplanması ve beratarafına bağlı sera gazı emisyonlarının azaltımı, kaynak tasarrufu vb sayılabilir. Klasik bir örnek olarak, büyü- yen güneş enerjisi çatı panelleri artık orta gelirli ülkelerde de yaygınlaşarak enerjinin yenilenebilir enerjiye kay- ması ile her binanın bir enerji üre- tim merkezi olması, fazla enerjisini elektrik şebekesine elektronik ortamda satılabilir hale gelmesi Türkiye içinde iklim değişikliği tehdidi ile bu geçişi gerektirecek bir gelecek karşımızdadır. Aynı zamanda petrol ve türevle- rine bağlı enerji kaynaklarının yeni- lebilir enerji kaynaklarına dönüşümü, fotovoltaik ve rüzgar enerjisi ve şarj edilebilir gibi kaynakları şehirlere adapte etmenin yollarını bulan dünya şehirleri açıklanan endekslerde varlık- larını sürdürüyorlar. EPI 2021 endek- sinde boy gösteren şehirlere baktığı- mızda ortak noktalarında paydaş yaklaşımın önemsendiği, demokrasi uygulamaları ile kurumsal yönetişimin uygulanmaktadır. Üretken, yeşil ve döngüsel ekono- miye agresif bir geçiş aslında önümüz- deki yol haritasını oluşturmaktadır. Sonuç olarak sürdürülebilir şehir- lerin dünyada risk odağından direnç- lilik odağına kayması söz konusu olup ülkemizde de kriz yönetimi odaklı yak- laşımların dirençlilik odağına kayması gerektiğini önemli bir motivasyondur. KAYNAKLAR • United Nations, Department of Economic and Social Affairs, Population Division (2019). World Urbanization Prospects 2018: Highlights (ST/ESA/ SER.A/421) KONUK YAZAR