Su ve Çevre Teknolojileri Dergisi 169. Sayı (Ağustos 2022)

27 SU VE ÇEVRE TEKNOLOJİLERİ • Ağustos / 2022 SU DÜNYASI basınç oluşturduğu için birçok kişiye şaşırtıcı görünür. İşte bu ozmoz olayının oluşturduğu doğal basınç gücü sayesinde çok yüksek ağaçların su ve gıda ihtiyacı, hiçbir dış enerji gerektirmeden doğal olarak karşılanır. Genelde bitkilerin öz suyunun iletkenliği topraktaki suyun iletkenliğinden daha yüksektir. Bu sebeple, toprak- taki su ve bu sular içinde çözünmüş olarak bulunan ve bitki gıdası olan bazı mineraller, ozmoz olayının doğal basıncı sayesinde, pompa basıncı gerektirmeden, bitki kökü zarını (membranını) aşarak bitkinin öz suyuna girer. Böylece doğadaki bitkiler kendi kendine sulanmış ve beslenmiş olur. Bitki kökü üzerindeki zar ve tüm canlılarda bulunan ve ozmoz ile suyun geçişine müsaade eden zarlar “yarı geçirgen zar (membran)” olarak adlandırılır. Çünkü bun- lar su ile beraber, suda çözünmüş olan bazı minerallerin geçişine müsaade eder, her maddenin geçişini kabul etmez. Bir ağacın kökü üzerindeki zarı aşarak topraktan ağa- cın kökü içine giren su ağacın en yüksek noktasına kadar nasıl çıkar? İşte bu olayda doğal ozmoz kanunu ile beraber daha başka doğa kanunları da devreye girer. Konuyu basitleş- tirerek olayı şöyle sıralayabiliriz: 1. Yukarıda yazdığımız gibi, topraktaki düşük iletkenlik- teki su, ozmoz kanunu ile, yüksek iletkenlikteki ağaç öz suyu içine girer ve ağaç kökü içinde bir basınç oluşturur. 2. Ağaç yapraklarından buharlaşan saf su, yaprağın öz suyunun iletkenliğinin yükselmesine sebep olduğundan, ağaç kökünde biriken daha düşük iletkenlikteki su da yapraklara doğru yukarı çıkmak ister. 3. Doğal Ozmoz olayı sayesinde ağaç kökünden ağacın içine girmiş olan doğal su, suyun “kapiler etki” özelliği (kılcallık olayı), su moleküllerinin adezyon (yapışma) kuvveti ve su moleküllerinin kohezyon (çekim kuvveti) özelliği sayesinde, ağaç gövdesinde bulunan taşıma kanalcıklarından yukarı doğru yürür. Böylece ağacın her tarafı su ve gıda ihtiyacını almış olur. Burada adı geçen “kapiler”, “adezyon” ve “kohezyon” olayları bu makalenin konusu olmadığı için burada açıklamayaca- ğız. İnternet’te bu konularda çok bilgi bulunuyor. Aynı ozmoz olayı birçok canlı için de geçerlidir. İnsan ve tüm canlılar, kalp gibi tabii pompası olsun veya olmasın, ozmoz olayı sayesinde, ihtiyacı olan suyu ve su içindeki gıdayı alarak yaşar ve hayatta kalır. Yağmur suyu iletkenliği çok düşük olduğundan, yağmur suyu ile veya iletkenliği çok düşük sular ile sulanan bitkilerde ozmoz olayı daha güçlüdür ve bu sebeple yağmur suyu ile sulanan bitkiler daha hızlı gelişir. Araştırmacılar doğal ozmoz olayı üzerinde çalışırken, ozmoz basıncını durdurmak için deneyler yapmışlar. Doğal Ozmoz Olayına Karşı Basınç Uygulanması Doğal Ozmoz Olayı Doğal Ozmoz Olayı ile Beslenen Ulu Bir Çınar Ağacı