Su ve Çevre Teknolojileri Dergisi 169. Sayı (Ağustos 2022)

32 SU VE ÇEVRE TEKNOLOJİLERİ • Ağustos / 2022 gibi membran filtrasyon yöntem ve teknolojileri veya bun- ların kombinasyonları kullanılmaktadır. Ultra filtrasyon fiziksel katı madde filtrasyonundan suda kimyasal molekül ve çözülmüş tuzların kimyasal filtrasyonuna geçiş yöntem ve teknolojisidir. Kartuj ve torba filtreler genellikle 0.1 m 3 /h den 10 m 3 /h debiye kadar, tane boyu 1µ dan1000µ’luk kati mad- delerin filtrelenmesinde kullanılabilirler. Böyle bir teknoloji ve tesisi genellikle ham su deposu, pompa, filtre kabı, kartuş veya torba filtre, ölçüm, kontrol, seviye kontrol cihazları, borulama sistemi elektrik kumanda dolabı ve de filtrelenmiş su deposu ve pompasından oluşur. Resim 1’de muhtelif büyüklükte, muhtelif malzemelerden üretilmiş kartuş ve torba filtre gövdeleri ve de kartuş ve de torba filtre örnekleri görülmektedir. Suyun mekanik, fiziksel yöntemler ve teknolojileri ile filtrelenmesi akabinde ikinci sırada genel olarak suyun yumuşatılması gelmektedir. Bilindiği ve bir önceki makale dizimizde açıklandığı gibi, kalsiyum, magnezyum, baryum ve stronsiyum gibi elementlerin kimyasal bileşiklerinden oluşan tuzlar, suda sertlik oluşturur ve bu kimyasal ele- mentler, suyun sertliğinde belirleyici olan elementelerdir. Su sertliği Alman, Fransız, İngiliz, Amerikan ve Rus su sertliği gibi muhtelif, sertlik derece birimleri ile tanım- lanmasına rağmen, doğrusu DIN-Norm19640 göre şöyle tanımlanmıştır: Su sertliği kalsiyum, magnezyum, baryum ve stron- tiyum elementlerinin toplamından oluşan iyon yükünün tamamı olarak (Ca+Mg+Ba+Sr) mg/l veya mMol/l tanımlanmıştır(4). Halk arasında genel olarak kalsiyum, magnezyum elementlerinin kimyasalları suda sertlik oluş- turan kimyasallar olarak bilinir ve tanınır. Su yumuşatma yöntemler ve teknolojileri, fiziksel, kim- yasal, elektrokimyasal, iyon değiştirici ve bu yöntemlerin kombinasyonları olarak tanımlanabilirler. En eski ve en önemli ve de çok kullanılan su yumuşatma yöntem ve teknolojilerini aşağıdaki şekilde sıralanabilirler. - Kireç hidrat veya kireç fazlası yöntemi ile su yumuşatma - Kireç soda yöntemi ile su yumuşatma - Trisodyum fosfat yöntemi ile su yumuşatma - Metafosfat yöntemi ile su yumuşatma - Kompleks kimyasallarla su yumuşatma. - Elektro kimyasal yöntemle su yumuşatma - İyon değiştirici yöntem ve teknolojileri ile su yumuşatma - UF/NF Membran yöntem ve teknolojileri ile su yumuşatma. Kireç hidrat veya kireç fazlası yöntemi ile su yumu- şatma bilinen en eski yöntemlerden biridir. Bu yöntemde sert suya sönmüş kireç, kireç sütü veya toz kireç ilave edilerek bir reaktörde karıştırılarak suda çözülmüş CO 2 , kalsiyum-bikarbonatlar, magnezyum bikarbonatlar kireçle bağlanarak kati olarak ayrıştırılır ve de su yumuşatılmış olur. Kireç soda yöntemi ile su yumuşatmada ise kireç hidrat veya kireç fazlası su yumuşatma yöntemine ek olarak ikinci kademede soda dozlayarak ve de PH ayarlaması ile kalıcı sertlik tuzlarda reaksiyona uğrayarak büyük oranda sertlik giderilmiş olur. Kireç soda sisteminde suyun sıcaklığının reaksiyon hızına etkisi büyük olup, normal oda sıcaklığında bu işlemin reaksiyon süresi 6-8 saatte tamamlanırken bu reaksiyon süresi 50 derecede 4, 70 derecede 3 ve 90 derece sıcaklıkta 2 saatte tamamlanmaktadır. Trisodyum fosfat ve meta fosfat yöntemi ile su yumu- şatma ise kalsiyum ve magnezyum kimyasalları trisodyum yer değişerek veya meta fosfatla kompleks olarak bağla- narak suda çözülür hale dönüştürülerek suyun yumuşa- tılmasını sağlarlar. İyon değiştirici ve UF/NF membran yöntem ve tek- nolojileri ile su yumuşatma dünyada en son geliştirilmiş ve en çok kullanılan sistemler olup, aktüel olarak kullanılan sistemlerdir. Kireç hidrat veya kireç fazlası, kireç soda ve trisodyum fosfat ve metafosfat yöntemleri ile yumuşatma yöntemle- Resim 1. Muhtelif büyüklükte, değişik malzemelerden üretilmiş kartuş ve torba filtre gövdeleri ve de kartuş ve de torba filtre örnekleri. (3) KONUK YAZAR