Su ve Çevre Teknolojileri Dergisi 169. Sayı (Ağustos 2022)

50 SU VE ÇEVRE TEKNOLOJİLERİ • Ağustos / 2022 lerinin etkisiyle artmaktadır. Son yirmi yılda, lipid değiş- tiren ajanların (kolesterol düşürücü statinler gibi) kişi başı tüketimi yaklaşık dört kat artmış ve OECD ülkelerindeki kişi başı antidiyabetik ve antidepresan tüketimi iki katına çıkmıştır. Kullanılmamış ya da son kullanma tarihi geçmiş ilaçlar, çevremize zarar verir ve halk sağlığı riski oluşturabilir. Bu ilaçlar genellikle yanlış şekilde imha edilir ve sadece sağlık kaynaklarının boşa harcanmasına neden olmakla kalmaz, aynı zamanda çevresel kirlenme için büyük riskler oluşturur. Ekotoksikolojik çalışmalar, ilaçların ekosistem sağlığı üzerindeki endişe verici etkilerini göstermekte- dir. Yaban hayatı üzerinde gözlemlenen etkiler arasında, balıkların ve amfibilerin feminizasyonuna ve üreme başa- rısızlığına neden olan oral kontraseptif izler ve psikiyatrik ilaç kalıntılarının balık davranışlarını değiştirdiği bulun- maktadır. Kullanılmayan ilaçların güvenli bir şekilde depolanma- ması ve imha edilmemesi, kazara zehirlenme veya kasıtlı olarak kötüye kullanma dahil olmak üzere insan sağlığı için ciddi riskler de oluşturmaktadır. Ayrıca sızan antibiyotik- ler, antimikrobiyal dirençli bakterilerin oluşumuna neden olabilir, tedaviyi başarısız hale getirebilir ve halk sağlığı için ciddi bir risk oluşturabilir. Evsel ilaç atıklarını en aza indirmek ve kontrol altına alabilmek için ne yapılması gerekiyor? Yakın zamanda yayınlanan OECD raporumuz "Far- masötik Evsel Atıkların Yönetimi", kullanılmamış veya son kullanma tarihi geçmiş ilaçlardan kaynaklanan çevresel etkileri sınırlamak için üç temel öneri sunmaktadır. 1. İLAÇ ISRAFINDAN MÜMKÜN OLDUĞUNCA KAÇINMAK Daha kısa reçete döngüleri ve daha az sayıda reçete yazmanın yanı sıra ambalaj boyutlarını ayarlamak da iyileşmeden sonra veya tedavi değişiklikleri durumunda artakalan ilaç miktarını en aza indirmeye yardımcı olur. Örneğin, Fransa kısa bir süre önce, eczanelerin münferit bireylere antibiyotikler de dahil olmak üzere reçeteli ilaç vermesine izin veren bir yasa çıkardı.Yeniden dağıtım da ilaç israfını azaltmaya bir nebze yardımcı olabilir. Bu girişimler henüz niş olsa da ve kalite sorunu, sahte ürün gibi engellerle karşılaşsa da, bazı girişimler mevcuttur. Hollanda'da Pharmaswap, eczanelerin açılmamış, son kullanma tarihi dolmak üzere olan ilaçlarını takas etmeleri için bir platform sağlıyor. 2. ZORUNLU ILAÇ ATIKLARINI TOPLAMAK VE IŞLEMEK İlaç atıklarını tamamen ortadan kaldırmak mümkün değildir. Bazı hastalar öngörülenden daha hızlı iyileşebi- lir, tedavilerini değiştirebilir veya reçete edilen tedavilere uymayabilir. Bu nedenle, bu zorunlu ilaç atıkları uygun şekilde toplanmalı ve imha edilmelidir. Bazı ülkelerde, kanalizasyon sularından ve çöp depolama sahalarından gelen sızıntıları önleyebilecek ve çevreye zarar vermesini engelleyebilecek farklı toplama sistemleri bulunmaktadır. Özellikle, genişletilmiş üretici sorumluluğu (EPR) yaklaşı- mının bir parçası olarak düzenlenen geri alım planlarının, kirleten öder ilkesini uygulayan Fransa, İsveç, Portekiz ve İspanya gibi ülkelerde etkili olduğu görülmüştür. Diğer imha yollarına kıyasla işlem maliyetlerini en aza indirmek için ilaç geri alımı, tüm yıl boyunca belirli toplama nokta- larında ücretsiz olarak tüketicilere sunulmalıdır. 3. BILINCI ARTIRMAK Uygun imha yolları hakkında halkın bilinci birçok ülkede yetersizdir. Hollanda'da halkın %17.5'i, sıvı ilaçların yıkanmaması gerektiğinin bilincinde değildi ve Kana- dalıların %35'i istenmeyen ilaçların nasıl uygun şekilde imha edilmesi gerektiğini bilmiyordu. ABD'de yapılan bir ankette, katılımcıların %45'i uygun imha yolları hakkında bilgi sahibi olmadığını söyledi. Bu nedenle, üzerinde iyi düşünülmüş iletişim kampan- yaları çok önemlidir. Bazı EPR programları, programın bütçesinin bir kısmının iletişim ve sosyal yardım için har- canmasını gerektiriyor. Doktorlar ve eczacılar da kullanıl- mayan ilaçlarının uygun şekilde imha edilmesi konusunda halkı bilgilendirmede önemli bir rol oynamaktadır. İlaçlara birlikte dağıtılan bilgi broşürleri, hastaları ve tüketicileri bilgilendirmenin bir yoludur. 10 Mayıs 2022'de OECD uzmanları, evsel ilaç atıklarının çevreye nasıl duyarlı olabi- leceği hakkındaki temel bulguları ve kılavuzu sundu. ÇEVIRI