Su ve Çevre Teknolojileri Dergisi 173. Sayı (Aralık 2022)

46 SU VE ÇEVRE TEKNOLOJİLERİ • Aralık / 2022 MAKALE Gri Su Arıtımı İSMAİL KOYUNCU - MEHMET EMİN PAŞAOĞLU - RECEP KAYA İnşaat Fakültesi, Çevre Mühendisliği Bölümü, İTÜ Prof. Dr. Dincer Topacık Ulusal Membran Teknolojileri Uyg-Ar Merkezi, İTÜ 1. Bölüm 1. GIRIŞ E vsel kaynaklı atık sular, tuvaletlerden oluşan “siyah su” ve banyo, mutfak atık sularından oluşan “gri su” akımlarının toplamından meydana gelmektedir. vsel su kullanımının çoğu yıkama ve temizlik amaçlı tüke- timlerden oluşmaktadır. Dolayısıyla gri su hacim olarak daha baskındır. Banyo ve durulamalardan (duş, banyo ve lavabo vb.) meydana gelen atık sular zayıf gri su, mutfak atık suyu ve çamaşır makinesi atık sularını içeren atık sular ise kuvvetli gri sular olarak adlandırılmaktadır. Bazı raporlarda, mutfak lavabo atık sularının yüksek nütrient ve askıda katı madde içermesinden dolayı siyah sular kıs- mında, hatta özel olarak kahverengi sular olarak da tanım- landığı görülmektedir (Ludwing, 2000). Siyah sular büyük sağlık problemlerine neden olabileceklerinden dolayı top- lanmalı ve arıtılmalıdırlar. Siyah suların kişi başına miktarı kültürler, mekânlar ve hatta yaşam biçimine göre değişiklik gösterebilmektedir. Kentsel bölgelerin çoğunda gri ve siyah sular birlikte merkezi arıtma tesislerinde arıtılmaktadır (Salvato, 1992; Salvato, 1994). Ancak son dönemlerde bu akımların kaynağında ayrılıp, ayrı olarak arıtımına yönelik çalışmalar hız kazanmıştır. Atık su kullanımı genel olarak yerleşim bölgeleri ara- sında suya ulaşım, harcama alışkanlıkları ve ekonomik duruma bağlı olarak değişkenlik gösterebilmektedir. Genellikle gri sular toplam evsel atık sular içerisinde daha az kirlilik taşıyan bölümü oluşturmaktadır. Gri sulardaki fekal kirlilik ve organik kirlilik, katı maddeler ve yağları içeren akımların uzaklaştırılmasıyla önemli ölçüde azal- tılmış olmaktadır. Atık sulardaki potansiyel üstünlüklere rağmen gri sulardaki kirletici konsantrasyonları karışık atık sulardaki kirleticilerden bazı durumlarda daha az değildir. Bunun arkasındaki neden, akımların birbirleri arasındaki rölatif hacimlerindeki büyük değişimler ve her bir gri su kaynağının farklı akım özellikleri gösterebilmesidir. Örneğin, çok kirli giysilerin yıkanmış olduğu bir çamaşır makinesinden çıkan atık suyun karakteristiğinin, el ile yıkama atık sularından daha farklı olacağı bilinmektedir. Ayrıca, deterjanlar ve bazen bor, kanalizasyondaki atık su ve tuvalet sifonlarından gelen sularla seyrelmediğinden dolayı daha yüksek konsantrasyonlarda bulunabilmekte- dir. Gri suyun doğasını etkileyen çeşitli faktörler aşağıda belirtilmiştir: • Gri (Zayıf ya da Kuvvetli) su içeren akımlar: Gri su çamaşır makinelerinden, banyolardan, lavabolardan ve bulaşık makinelerinden oluşmaktadır. Bu akımların birleşimi ya da ayrılması hali mevcuttur. • Gri su kaynağı: Gri su müstakil evlerden, yüksek bina- lardan, umumi duşlardan (örneğin spor salonları) ya da ofis binaları gibi çok çeşitli kaynaklardan toplana- bilmektedir. • Kültürel değişkenler ve kullanıcı karakteristik- leri: Çamaşırhane deterjanları, çamaşır yumuşatıcı ve kişisel bakım ürünleri gibi kimyasallar, apartman sakinlerinin yaşları ve sayıları, su hacmini ve içeriğini etkilemektedir. Buna ek olarak, su kullanma alışkanlık- ları gri su akımlarının günlük dağılımını etkilemektedir (Jefferson ve diğ., 2004; Ramon ve diğ., 2004; Abu Ghunmi ve diğ., 2008; Donner ve diğ., 2010). • İklimsel ve coğrafik değişkenler: Bu değişkenler, su tüketimini ve ayıca, günlük ya da sezonluk su tüke- timi dağılımını etkilemektedir. • Su iletim hatları ve gri su toplama borulaması: Gri su içerisine borulamadan kaynaklı çinko ve bakır gibi metaller karışabilmektedir (Eriksson ve diğ., 2002; Meinzinger ve Oldenburg, 2009). • Kaynak suyunun kalitesi: Su teminindeki su kay- nağının tipine bağlı olarak elde edilen gri su karak- teristiği farklılık gösterebilmektedir. Örneğin, yeraltı sularının tuzsuzlaştırılmasında elde edilmiş olan gri su, göl veya nehir gibi sulardan elde edilen gri sular ile