Su ve Çevre Teknolojileri Dergisi 173. Sayı (Aralık 2022)

52 SU VE ÇEVRE TEKNOLOJİLERİ • Aralık / 2022 gösterebilmektedir (Eriksson ve diğ., 2002). Mutfak ve çamaşırhane gri sularındaki organik ve fizik- sel kirliliğin, banyo ve diğer karışık gri sulara oranla daha büyük olduğu görülmektedir. Tüm gri sular, KOİ:BOİ5 bakımından iyi biyobozunur özellik göstermektedir. Atık su arıtımında kabul gören (KOİ:N:P oranı 100:20:1), banyo sularından üre ve dışkının ayrılmasından dolayı azot ve fosfor bakımından zayıftır (Metcalf ve Eddy, 2003). Banyo gri sularına benzer şekilde, çamaşırhane ve karışık gri sular azot bakımından zayıftır. Bazı durumlarda çamaşırhane ve karışık gri suları, fosfor katkısız deterjanlar kullanılması sebebiyle fosfor bakımından da zayıf karaktere sahiptir. Mutfak gri suyu organik maddeler, askıda katılar, bulanıklık ve azot bakı- mından en yüksek değere sahiptir. Diğer gri sulardan farklı olarak mutfak atık suları, azot ve fosfor bakımından eksiklik içermemektedir. Bazı bilimsel çalışmalarda mutfak atık suları diğer akımlardan ayrılmaktadır. Bununla bir- likte eğer gri sular biyolojik olarak arıtılacak ise optimum KOİ:N:P oranını sağlayabilmek adına az miktarda mutfak gri suyu diğer akımlarla birlikte karıştırılarak arıtılmalıdır. Banyo ve çamaşırhane atık suları diğer gri su akımlarıyla karşılaştırıldığında, mikroorganizma bakımından daha az kirliliğe sahip olduğu görülmektedir (Metcalf ve Eddy, 2003). Mutfak gri suyunun, yüksek miktarda kolay bozu- nabilen organik maddelerin varlığından dolayı, koliform içeriği daha yüksek olmaktadır (Li ve diğ., 2009). Şekil 2’de gri ve siyah suların ayrık olarak toplandığı ve arıtıldığı akım şeması gösterilmiştir. 5. GRI SULARIN ARITIMINDA KULLANILAN TEKNOLOJILER Gri su ile ilgili yapılan farklı çalışmalar, her türlü gri suyun biyolojik olarak iyi parçanabilir olduğunu göstermiş- tir. Bu nedenle, gri suyun yeniden kullanımı için uygulanan işlem yöntemleri fiziksel, kimyasal ve biyolojik sistemleri içermektedir. Tablo 1.’de bu yöntemlerin bir karşılaştırması verilmiştir. Bu yöntemlerin çoğunda ön arıtma olarak bir katı-sıvı ayrıma basamağı gelmekte ve sonrasında bunu dezenfeksiyon basamağı izlemektedir. Müteakip arıtma- nın tıkanmasını önlemek için, partiküller ve yağ-gresi miktarını azaltmak için foseptik deposu, filtre torbaları, elek ve filtreler gibi ön arıtmalar uygulanmaktadır. Dezen- feksiyon aşaması mikrobiyolojik gereksinimleri karşılamak için kullanılmaktadır (Egyptian-German Private Sector Development Programme Raporu, 2011). Gri su arıtımında en yaygın olarak MF ve UF memb- ranları kullanılmaktadır. Bu membranlar bazı durumlarda basınçlı membran filtre, bazı durumlarda ise membran biyoreaktör (MBR) sistemi şeklinde arıtılmaktadır. En yay- gın olarak kullanılan teknik, MBR teknolojisidir. Memb- ranlarda mevcut olan uniformsuzluk nedeniyle tüm pato- jenlerin giderimiyle ilgili bir kesinlik söz konusu değildir. Bu nedenle ihtiyaç olması durumunda MBR sonrasında dezenfeksiyon yöntemlerinin kullanılması da düşünülme- lidir (Kennedy ve diğ, 2008). Aşağıda MBR teknolojisine yönelik olarak yapılan uygulamalardan örnekler verilmiştir. Gri su arıtımında membran teknolojileri Membran biyoreaktör (MBR), membran filtrasyon yoluyla katıların ayrımını biyolojik arıtım ile birleştiren bir arıtım sistemidir. (Şekil 3). Membran yalnızca çok küçük partiküllerin belirli gözenek boyutundan geçmesine izin veren fiziksel bir bariyerdir. Membran süzüntüsü temel olarak su, çözünmüş iyonlar ve çok küçük partiküllerden oluşmaktadır. Biyo- kütlenin çöktürmeyle ayrılmasına kıyasla membranlarla ayrılması konvansiyonel aktif çamur prosesleri için çok büyük bir gelişmedir. Biyolojik reaktördeki biyokütlenin 10000- 15000 mg/lt TKM konsantrasyonlarına ulaşması etkili bir ayrım yapmaya imkan sağlamaktadır. Bu yüksek biyokütle konsantrasyonu reaktörde daha düşük hidrolik bekletme süresi seçilmesine imkan sağlarken, yüksek çamur Şekil 1. Farklı ülkelerde evsel atık suyun kaynaklara göre dağılımı (%) (Parantez içindeki değerler günlük ortalama su tüketimini (lt/ (kişi.gün)) olarak göstermektedir.) (Gross ve diğ., 2015) MAKALE Şekil 2. Gri su ve siyah su ayırımı ve arıtılması (Atasoy ve diğ., 2007)