Su ve Çevre Teknolojileri Dergisi 181. Sayı (Ağustos 2023)

34 SU VE ÇEVRE TEKNOLOJİLERİ • Ağustos / 2023 TEKNİK D ünya üzerinde üretilen elektrik enerjisinin yak- laşık yüzde 25’i pompalar tarafından tüketilmek- tedir. Bu istatistiğe göre pompa seçi- minin ne denli önemli olduğu açıkça görülmektedir. Bu sebeple; olması gere- kenden daha büyük pompa seçilmesi, dünya üzerindeki pompa enerji tüketim oranını oldukça arttıracaktır. Doğru pompa seçimi; sadece pompa basma yüksekliği ve debi ile ilgili değildir. Bunun yanı sıra; akış- kan özellikleri (viskozitesi, maksimum ve minimum çalışma sıcaklıkları vs.), motorun enerji sınıfı, bakım maliyeti gibi unsurların da dikkate alınması gerekmektedir. Pompa seçim sürecinde; son kullanıcının ihtiyacını doğru analiz etmek oldukça önemlidir. Sirkülasyon pompaları yıllardır aynı çalışma prensibi ile tasarlanmakta ve üretilmektedir. Gövde, mil, çark, sız- dırmazlık elemanları ve motor tasarımı üzerinde değişiklikler yapılarak ihtiyaca uygun daha uzun ömürlü ve verimli pompalar üretilmektedir. Bununla bir- likte çevreye duyarlı pompalar ile daha düşük karbon salınımı sağlanmaktadır. Pompa seçiminde; kullanılacak akışkanın türü ve çevresel faktörler de dikkate alınmalıdır. Örneğin; kullanım suyu için bronz ya da paslanmaz çelik pompalar tercih edilmelidir. Sulama işlerinde döküm gövdeli pompalar ter- cih edilebilir. Bu seçimler gerek insan sağlığı için gerekse pompaların kulla- nım ömrü açısından oldukça önemlidir. Bu seçimleri tamamladıktan sonra, ihti- yaç duyulan kapasitelere göre en uygun kapasiteli pompa seçilir. Pompa seçimi yapılırken pompanın çalışma eğrileri dikkate alınır. Üreticiler tarafından sağlanan pompa eğrileri; belirli testlerin ve test koşullarının sonuçlarına dayalı olarak test edilen pompa tipinin, debi ve basma yüksekliğindeki çalışma özel- liklerini gösterir. Tüm pompaların çalışma eğrisinde, verimliliğin maksi- mum olduğu bir çalışma noktası vardır. Bu nokta pompanın en rahat çalıştığı ve radyal kuvvetlerin en aza indirildiği yer- dir. Bu noktadan uzaklaştıkça pompa üzerindeki radyal yükler artar. Bu verimlilik noktasından daha da uzaklaştıkça pompa performansında ve ömründe ciddi azalmalar olur. Yaşana- bilecek olumsuzluklar yukarıdaki örnek eğri üzerinde gösterilmiştir. Herhangi bir proses için pompa seçerken bu gibi olumsuzluklar ile karşılaşmamak adına verilen basma yüksekliği ve debi değerinin, pompa eğrisinin neresinde çakıştığını kontrol etmek gerekir. Örneğin, pompa çıkış ağzındaki basınç, en iyi verimlilik noktasındaki basınçtan daha yüksek olur ise, çalışma noktası eğrinin yukarısına doğru sola kayar ve debi azalır. Eğer sistem pompa çıkışındaki basıncı düşürürse, çalışma noktası aşağı ve sağa hareket edecektir. En iyi verimlilik noktasının sağa veya sola kaydırılması çark üzerindeki kuv- vetlerin artmasına neden olur ve bu kuvvetler pompanın ömrünü önemli derecede azaltır. Pompa, en iyi verimlilik noktasının solunda çalıştırıldığında; yüksek sıcak- lık artışı, düşük akış kavitasyonu, yatak sorunları, çark ömründe azalma gibi birçok sorun karşımıza çıkabilir. En iyi verimlilik noktasının sağında ise yatak ve salmastra ömrü azalır ve kavitasyon sorunları oluşur. Kavitasyon pompaların çok hızlı bir şekilde arızalanmasına sebep olabi- lir. Pompa emiş basıncı düşükse veya eğrinin en ucunda çalışıyorsa, sıvıyı o kadar hızlı çeker ki sıvı basıncı buhar Pompa Seçiminin Önemi ÖMER GÖNÜLTAŞ Wilo Türkiye Bölge Satış Sorumlusu SELİM ERMİŞ Wilo Türkiye Bölge Satış Sorumlusu