Su ve Çevre Teknolojileri Dergisi 184. Sayı (Kasım 2023)

40 SU VE ÇEVRE TEKNOLOJİLERİ • Kasım / 2023 dırdı ve aynı zamanda bozdu. Daha sıcak bir atmosfer daha fazla nem tutar. Çok daha şiddetli yağışlar ve su baskın- ları görüyoruz. Tam tersi durumda ise daha fazla buharlaşma, kuru topraklar ve daha yoğun kuraklıklar söz konusu. Afetlerin büyük çoğunluğu suyla ilgili ve bu nedenle su yönetimi ve izlen- mesi, küresel Herkes İçin Erken Uyarı girişiminin merkezinde yer alıyor. Her- kes için Erken Uyarılar kapsamında öncelikli eylem hedeflenen ülkelerin çoğu, 2022'de büyük sel veya kurak- lıklarla karşı karşıya kaldı. Tek bir ülke- nin bile kanıta dayalı karar almayı ve erken eylemi destekleyecek zamanında ve doğru hidrolojik verileri yoktu. Bu rapor, anlamlı erken uyarıları mümkün kılmak için daha fazla veri paylaşımına ve iklim eyleminin ayrılmaz bir par- çası olan daha koordineli ve entegre su yönetimi politikalarına yönelik bir eylem çağrısıdır" diyor. Rapor, düzinelerce uzmanın girdi- lerini birleştiriyor ve politika yapıcılara entegre ve bütünsel bilgi sağlamak ama- cıyla WMO'nun amiral gemisi olan Küresel İklimin Durumu raporunu tamamlıyor. Şu anda 3,6 milyar insan yılda en az bir ay suya erişimde yetersizlik yaşıyor ve UN Water'a göre bu sayının 2050 yılına kadar 5 milyarın üzerine çıkması bekleniyor. ÖNEMLİ BULGULAR Hidrolojik değişkenler Rapor, nehir deşarjı, yeraltı suyu, buharlaşma, toprak nemi, rezervuarlara akış vb. gibi çeşitli değişkenlerin uzun vadeli ortalamalarıyla karşılaştırmalı olarak büyük nehir havzalarındaki su kaynaklarının bağımsız ve tutarlı, küre- sel ölçekte niceliksel bir değerlendir- mesini sağlar. 2022 yılında küresel su toplama alanlarının %50'sinden fazla- sında normal nehir deşarj koşullarından sapmalar yaşandı. Bu alanların çoğu normalden daha kuruydu, havzaların daha küçük bir yüzdesi ise normal koşulların üzerinde veya çok üzerinde görülüyordu. Bu, 2021'dekine benzer bir durumdu. Büyük su rezervuarlarının %60'ından fazlasında normalin altında veya normal giriş görüldü; bu da giderek değişkenleşen bir iklimde tüm kullanıcılara su sağlama konusunda zorluk yaratıyor. 2022 yılı boyunca top- rak nemi ve buharlaşmadaki anormallikler, nehir deşarj koşullarındaki anormallikleri yansıtıyordu. Örneğin Avru- pa'da büyük bir sıcak hava dalgası ve kuraklık nedeniyle yaz aylarında buhar- laşmanın arttığı, toprak neminin ve nehir akışlarının azaldığı görüldü. Bu sadece tarımda zorluklara yol açmakla kalmadı, aynı zamanda soğutma suyu eksikliği nedeniyle enerji planlarının da kapanmasına yol açtı. 2022'deki La Niña'dan 2023'teki El Niño koşullarına geçişin, gelecek yılın raporunda analiz edilecek olan hidrolojik döngü üzerinde büyük bir etkisi olması muhtemeldir. Kriyosfer Tibet Platosu, Himalayalar, Kara- kurum, Hindukuş, Pamir Dağları ve Tien Shan Dağları'nı kapsayan Üçüncü Kutup, neredeyse 2 milyar insanın su temini için hayati önem taşıyor. 2000'den 2018'e kadar toplam buzul kütle dengesi yüzde 4'ten fazla azaldı. Kar örtüsünde gözle görülür bir azalma ve buzul göllerinin hacminde büyük bir artış yaşandı. Bu durum İndus, Amu Darya, Yangtze ve Sarı Nehir havzaların- daki nehir akışlarını etkileyerek iklim değişikliğinin bölge üzerinde gelişen etkisini gösteriyor. Ren, Tuna, Rhone ve Po gibi büyük nehirleri beslemek için hayati önem taşıyan Alpler'deki kar örtüsü 2022'de ortalamanın çok altında kaldı. Avrupa Alpleri benzeri görülmemiş düzeylerde buzul kütlesi kaybına tanık oldu. Subtropikal And Dağları'nda 2009'dan bu yana kışın kar birikiminde tutarlı bir düşüş yaşandı ve bu durum Şili ve Arjantin'in batısındaki şehirlerin su kaynaklarını etkiledi. 2022 yılında bazı bölgelerde ortalamanın biraz üze- rinde kar görülmesine rağmen, özellikle Arjantin tarafında önemli havzalarda hala ortalamanın altında koşullar rapor edildi ve bu da kalabalık şehir merkezle- rinde sürekli su kısıtlamalarına yol açtı. Suyla ilgili felaketler 2022 yazında Avrupa'nın pek çok bölgesini etkileyen şiddetli kuraklık- lar, Tuna ve Ren gibi nehirlerde ulaşım zorluklarına yol açtı ve soğutma suyu eksikliği nedeniyle Fransa'da nükleer elektrik üretimini kesintiye uğrattı. ABD'de devam eden kuraklığın bir sonucu olarak, ABD'deki Mississippi Nehri'ndeki navigasyon, aşırı düşük su seviyelerinden etkilendi. Güney Ameri- ka'da La Plata nehir havzası 2020'den bu yana devam eden kuraklık koşul- larına maruz kaldı. Bu durum, düşük ÇEVİRİ