50 SU VE ÇEVRE TEKNOLOJİLERİ • Mayıs / 2024 MAKALE tarımsal sulamada yeniden kullanılmasının bazı avantajları olduğu gibi bazı dezavantajları da bulunmaktadır. Atık suyun tarımsal sulamada kullanımının avantajları şu şekilde sıralanabilir; • İlave sulama suyu kaynağının sağlanması, • Diğer faydalı kullanımlar için su tasarrufunun sağlanması, • Su ihtiyacının düşük maliyetli kaynağı olması, • Atık su bertarafının su kirliliğinin önlenmesinde ekonomik çözümü, • Sürekli su kaynağı olması, azot ve fosfor gibi bitki besin maddelerinin kullanımı, • Atık suyun yeraltı suyuna kazandırılmadan önce ek arıtımının sağlanması. Atık suyun tarımsal sulamada kullanımının dezavantajları ise şu şekilde sıralanabilir; • Uygun şekilde arıtılmayan atık su halk sağlığı sorunlarına sebep olabilir, • Yeraltı suyunun kimyasallarla kirletilmesi potansiyeli, • Atık sudaki çözünebilir bileşiklerin bazılarının bitkiler için toksik etkisi, • Arıtılmış atık suyun sulama dağıtım sistemlerini ve topraktaki kılcal gözenekleri tıkayabilecek seviyelerde askıda katı madde içermesi, • Arıtılmış atık su yıl boyunca oluşurken, sulama suyu talebinin mevsimsel değişkenliği sebebiyle depolama sorunu, • Arazi ve donanım için yatırım maliyetleri. Arıtılmış atık suyun tarımsal sulamada kullanımı ile ilgili kriterler tanımlanmış ve yönetmelik ve yönergeler ile uygulamaya konulmuştur. Atık su uygulayan kişilere ve halk sağlığına bakteriyolojik açıdan tehlike oluşturmamalıdır. Arıtılmış suyun tuzluluk değeri bitkilerin ihtiyacı olan suyu alabilmesi için uygun ozmotik basınçları koruyacak kadar düşük olmalıdır. Bor, klorür ve sodyum gibi toplam çözünmüş katı madde içeriğini oluşturan iyonlar ürün için zararlı, sodyum ise toprak için zararlı seviyelerde olmamalıdır. Bazı metallerin ve sentetik organik bileşiklerin miktarları ürün büyümesini olumsuz etkileyecek konsantrasyonlarda olmamalı ve kontrol edilmelidir. Bitkiler için zararlı konsantrasyonlarda olmasa bile molibden, kadmiyum gibi ağır metallerin konsantrasyon değerleri bitkileri yiyecek olan hayvanlar için zehirli olabilecek kadar yüksek olmamalıdır (Barcelo ve Petrovic, 2011; Al Baz vd., 2008). 4. ÜLKEMIZDE ATIK SULARIN YENIDEN KULLANIMI Ülkemizde yerleşim birimlerinden kaynaklanan atık suların arıtılması ve yeniden kullanımı ile ilgili teknik usul ve uygulamalar Atık Su Arıtma Tesisleri Teknik Usuller Tebliği (2010) kapsamında düzenlenmiştir. Tebliğin Ek-7’sinde arıtılmış atık suların sulama suyu olarak geri kullanım kriterleri tanımlanmıştır. Sulamada geri kullanılacak arıtılmış atık sular Sınıf A (ticari olarak işlenmeyen gıda ürünlerinin tarımsal sulaması ve kentsel alanların sulanması) ve Sınıf B (ticari olarak işlenen gıda ürünlerinin sulanması, girişi kısıtlı sulama alanları ve gıda ürünü olmayan tarımsal sulama) şeklinde sınıflandırılmıştır. Geri kazanılmış suyun kalitesi pH, biyolojik oksijen ihtiyacı (BOİ5), bulanıklık, fekal koliform (bazı durumlarda virüs, protozoa, helmint), bakiye klor parametreleri açısından sınırlandırılmıştır. Sulama suyunun kimyasal kalitesinin değerlendirilmesi için tuzluluk (iletkenlik, toplam çözünmüş madde), geçirgenlik (SARTad), özgül iyon toksisitesi (sodyum, klorür, bor) açısından sınırlandırılmıştır. Bitkilerin tuzluluğa olan toleransları toplam çözünmüş madde açısından tanımlanmıştır. Değişik bitkilerin sulama suyunda bulunan sodyum tolerans değerleri, bitkilerin yapraklarına zarar veren klorür konsantrasyonları, bitkilerin bora karşı TABLO 3. Su Tüketiminin Sektörel Dağılımı (Aydın ve Kumcu, 2018). Toplam Sektör Yıllar Su Tüketimi Sulama Evsel Endüstriyel km3 % km3 % km3 km3 % 1990 30,6 28 22,0 72 5,1 3,4 11 2004 40,l 36 29,6 74 6,2 4,3 11 2008 43,0 38 32,0 74 6,0 5,0 11 2014 44,0 39 32,0 73 7,0 5,0 11 2023 112 100 72,0 64 18 22 20
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=