28 SU VE ÇEVRE TEKNOLOJİLERİ • Ağustos / 2024 SU DÜNYASI işletmeler çalışmaya başladıktan sonra, sanayi işletmesinin kuyu suyu iletkenliği çok artmış ve bu kuyu suyunda Demir (Fe) iyonu görülmeye başlamış. İşletme mecburen sudaki demiri gideren bir tesis kurmaya mecbur kalmış. Kuyudan elde edilecek su miktarı konusunda da işletmeler sorunlar yaşıyor Yeni açılan OSB-Organize Sanayi Bölgeleri’ne ilk yerleşen sanayi kuruluşları, genelde önce kendi kuyularını açarlar. OSB’ye yerleşen kuruluşlar ve kuyular çoğaldıkça her işletmenin kuyu suyu kapasitesi azalır, hatta bazı kuyular tamamen kurur. Bunun üzerine OSB’deki işletmeler OSB’nin şebeke suyunu kullanmaya mecbur kalır. Bazı işletmeler de tankerler ile su temin etmeyi seçer. İstanbul çevresinde bulunan bir tekstil boya işletmesi, kumaş boyasında sorunlar yaşadığı için, çözüm arayışı içinde bizi işletmeye davet etti. Boyahane şefine sordum: “Boyahaneye gelen su hep aynı kuyudan mı geliyor? Su kalitesi hep aynı mıdır?” Cevap: “Bu sorunun cevabını yardımcı işletmeler şefi bilir.” Boyahane şefi ile beraber yardımcı işletmeler şefini ziyaret ettik ve o kişiye aynı soruyu sorduk. Cevap ilginç: “Bizim kuyular geçen yıl kurudu, şimdi tankerler ile su temin ediyoruz.” Tabii bu cevaba ikimiz de şaşırdık. İkinci sorum şu oldu: “Tanker ile gelen suların kalitesi hep aynı mı? Gelen suların iletkenliğini ölçüyor musunuz?” Cevap: “Hayır.” Boyahane şefinin morali bozulmuş olmalı. Tabii ki boyahaneye gelen suyun kalitesi değişken olduğunda kumaş boya rengini tutturmak imkansızdır, çünkü kumaş boyası işleminde kullanılan sudaki mineraller de boya kimyasını etkiler. Bir işletmenin arazisinde açılan iki kuyunun su kalitesi birbirine benzer mi? Bizim tecrübemize göre, birbirine çok yakın mesafede olmasına rağmen, iki kuyunun suları birbirinden çok farklı olabilir. Bu konuyu su sondajları yapan bir kuruluşun yetkilisine sordum. Bu kişi sorumu şöyle cevapladı: “Yeraltının nasıl olduğu ve ne tür su kalitesi içerdiği yer üstünden belli olmaz; birbirine 10 metre mesafede olan iki kuyudan çok farklı karakterlerde su elde edildiğine çok kez şahit olduk.” Sondajcı’nın sözünü doğrulayan bir duruma biz de şahit olduk. Bursa’da bir işletmeye su yumuşatıcı cihazı kurmuştuk. Aradan 6 ay kadar bir süre geçtikten sonra bu işletme bizi arayıp su yumuşatıcının suyu yumuşatmadığını ve hava nemlendirme cihazı içinde “kireç sarkıtları” oluştuğunu bildirdi. Hemen bu işletmeye gidip kurmuş olduğumuz su yumuşatıcıya gelen suyun iletkenliğini ölçtüm ve suyun yüksek iletkenlikte olduğunu fark ettim. Bizden su yumuşatıcı istendiğinde bize bildirilen ham su iletkenliği ile benim ölçtüğüm iletkenlik çok farklı idi. İşletmeciler de bu duruma şaşırdılar ve son iki aydır yumuşatıcıya farklı bir kuyudan su verdiklerini beyan ettiler. Sorun açıklığa kavuştu: Aynı işletmenin iki kuyusunun suları birbirinden çok farklı kalitede olduğu anlaşıldı. Hava nemlendirme içinde oluşan “sarkıtlar”ın kireç değil TUZ kristali olduğunu da tespit ettik. Derin kuyu dalgıç pompasının basıncı ve debisi değişebilir: Derin kuyu dalgıç pompa kataloglarında bulunan pompa çalışma eğrilerini incelediğimizde su basıncı değişikliğine göre pompa debisi değişikliğini fark ederiz. Çok yağışlı bir mevsimde genelde kuyuda su seviyesi yükselir, bunun sonucu olarak kuyu pompası debisi de artar. Pompa debisinin artması şu sorunları doğurabilir: • Pompa motoru, imalat tasarımı üzerinde elektrik kullanmak ister, pompa kumanda panosunda normalde bulunması gereken “Motor Koruma Şalteri” arızalı ise pompa motoru yanar. • Kuyu suyu boru hattı üzerinde bir filtre varsa ve bu filtreye gelen suyun debisi ve basıncı filtre tasarım kapasitesi üzerindeyse filtre zarar görebilir. Genelde kuyu suyu borusunun yer yüzüne çıktığı yerde, boru üzerine bir el vanası monte edilir. Kuyu suyunun ilk elde edildiği günlerde bu el vanası ile kuyu suyu debisi ayarlanır, fakat bu vana ayarı çok sık değiştirilmez. Yağmur mevsimi sebebi ile kuyu suyu seviyesi çok yükselirse ve önlem alınmazsa yukarıdaki sorunlar yaşanabilir. Bu sorunlardan korunmak için alınacak önlemler şunlardır: * Kuyu suyu boru hattı üzerine basınç düşürücü monte etmek; * Kuyu suyu boru hattı üzerine emniyet vanası monte etmek; * Dalgıç pompa motorunun dönüş hızını su debisine göre ayarlayan “frekans kontrollü sürücü (VFD)” ile sağlamak. Sonuç olarak, yeraltı maalesef kolayca keşfedilmeyen bir bölgedir ve yer altının neresinde ne kadar su olduğu, suyun ne kalitede olduğu tahmin edilemez. Ayrıca, yeraltı sularının debisi ve kalitesi farklı sebepler ile değişebilir, bu sebeple sık aralıklar ile kuyu suyu iletkenliğinin ölçülmesini ve altı ayda bir kuyu suyunun genel analizinin yapılmasını öneririz. n
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=