54 SU VE ÇEVRE TEKNOLOJİLERİ • Eylül / 2024 • İdari (Ticari) Kayıplar, yasadışı su kullanımı ve sayaç hatalarından kaynaklanan kayıpları ifade etmektedir. Görünür (Ticari-İdari) Kayıplar, sayaç ve okuma hataları, veri işleme hataları ve çeşitli şekillerde su hırsızlığından kaynaklanan su kayıpları olarak tanımlanır. Ülkemiz düzenleyici sisteminde “Görünür Kayıplar”, İdari Kayıplar” olarak anılmakta olup, bu nedenle Kılavuzda “Görünür-Ticari Kayıpları” tanımlamak için öncelikli olarak “İdari Kayıplar” terimi kullanılacaktır. • Faturalandırılmamış İzinli Kullanımlar, gelir getirmeyen suyun (GGS) üçüncü bileşeni faturalanmamış izinli kullanımları kapsamaktadır. Faturalandırılmamış izinli tüketim, su idaresinin politikası nedeniyle faturalandırılmamış ölçülmüş veya ölçülmemiş izinli tüketimden oluşur. Bu tüketim, yangınla mücadele ve eğitim, şebeke ve kanalizasyonların yıkanması, su depoların temizlenmesi, su tankerlerinin doldurulması, hidrantlardan alınan su, sokak temizli i, belediye bahçelerinin sulanması, çeşmeler, donmaya karşı koruma, bina suyu vb. olarak listelenebilir. Toplam su kaybı ile gelir getirmeyen su arasındaki farkı ayırt etmek önemlidir. Su dengesi hesaplaması, şebekeden kaynaklanan sızıntılar (fiziksel (gerçek) kayıplar) ve ‘idari’ veya fiziksel olmayan kayıpların boyutu hakkında bir rehber sağlar. GGS’nin bileşenleri bir su dengesi yapılarak belirlenebilir. Dengede olması gereken bu hesaplama, üretilen, tüketilen veya kaybedilen suyun ölçümüne veya tahminine dayanır. IWA Su Kayıpları ve Performans Göstergeleri Çalışma Grubu, birçok ülkeden en iyi uygulamalardan yararlanarak, bileşenlerinin tanımları da dahil olmak üzere su dengesi hesaplamaları ve kamu hizmeti işletmecileri arasındaki performansı karşılaştırmak için uluslararası bir en iyi uygulama yaklaşımı üretmiştir. Tablo 3.1’de su temin sisteminin değerlendirilmesinde kullanılan örnek bir su dengesi tablosu verilmiştir. Gerçek kayıplar genellikle gelir getirmeyen suyun (NRW) çoğunluğunu temsil eder. Gerçek kayıplar, dağıtım boruları ile tüketicilerin tesisleri arasındaki ana hatlar, dağıtım boruları, depolama tesisleri ve servis bağlantılarından kaynaklanan sızıntı, taşma ve israfı içerir. Sızıntılar, borulardan, boru bağlantılarından ve bağlantı parçalarından; vanalardan, yangın musluklarından ve yıkamalardan ve tüketicilerin sayaçlarının veya sınır musluklarının yukarısındaki servis borularından kaynaklanır. Servis borularının şebekeye olan ferül bağlantıları genellikle dağıtım olmalıdır, örneğin %5-10, ancak rapor edilen düşük rakamlar, ölçülmemiş tüketimin liberal tahminlerinden veya ana şebeke kayıplarının veya sayaç yanlışlığının hesaplamadan hariç tutulmasından da kaynaklanabilir. 3. SU DENGESI Gelir getiren ve gelir getirmeyen suyun oluşturduğu tüm bileşenler su dengesi tablosunda ortaya konulmaktadır. Bu tabloda içme suyu sistemine giriş hacmi, dağıtım sistemini besleyen tüm kaynakların debimetreler ile düzenli bir şekilde ölçülmesi ile elde edilmektedir. Su dengesinin diğer önemli bileşeni olan yasal faturalandırılmış tüketimlerin düzenli bir şekilde belirlenmesi için idarede güncel abone yönetim sisteminin olması ve abone okumalarının sürekli ve sistematik olarak yapılması gerekir. Su dengesinden beklenen faydaların elde edilmesi için diğer tüm bileşenlerin saha verilerine göre belirlenmesi gerekir. Ancak bazı idarelerde veri, personel, farkındalık ve finansal eksikliklerden dolayı bileşenlerin belirli bir kısmı tahmin edilmektedir. Bu durumda su bütçesi sahayı temsil etmeyen veriler esas alınarak hesaplanmış olmaktadır. GGS, bir su idaresinin gelir hanesine girmemekle birlikte, bu kavramı oluşturan üç ana bileşen aşağıda açıklanmaktadır. • Fiziki (Gerçek) Kayıplar, ham sudan son kullanıcıya kadar ulaşan servis altyapısında meydana gelen sızıntılar (kayıplar) olarak tanımlanmaktadır. Kayıplar, sistemin tüm bölümlerinden gelen sızıntıları ve depolardaki taşmaları içerir. Bu nedenle, kaçak ve taşma nedeniyle tüketici sayaçlarından önce su kaybını gösterir. Ülkemiz düzenleyici sisteminde “Gerçek Kayıplar”, “Fiziksel Kayıplar” veya “Sızıntılar” olarak adlandırılmakta olup, bu nedenle Kılavuzda “Gerçek Kayıpları” tanılamak için öncelikli olarak “Fiziksel Kayıplar” terimi kullanılacaktır. Tablo 2.1. Gelir Getirmeyen Suyun Tipik Rakamları MAKALE
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=