56 SU VE ÇEVRE TEKNOLOJİLERİ • Eylül / 2024 sızıntısının başlıca nedenidir. Bu nedenle dağıtım kayıpları hem tüketicilere hizmet eden şebekenin uzunlu undan hem de kilometre bağına servis borusu bağlantı sayısından etkilenir. İçme suyu şebeke sisteminde yeraltı sızıntıları aylarca tespit edilemeyebilir. Görünür kayıplar, tüketiciye ölçülmeyen veya faturalandırılmayan yetkisiz tüketimi temsil eder, örneğin yasadışı bağlantılar, sayaç kurcalama veya baypas etme ve sayaç yanlışlıkları olabilir. Görünür kayıplar, tüketici sayacı yanlışlığını ve yetkisiz tüketimi belirleme ve ortadan kaldırmada önemli olan sayaç okuma ve faturalama süreçlerindeki hataları içerir. Görünür kayıpların en büyük oranını oluşturan ölçüm yanlışlıkları, sayaçların bakımı (muayene, yeniden kalibrasyon ve değiştirme) ve veri girişi ve faturalamadaki hataları en aza indirmek için faturalama prosedürlerinin yönetilmesiyle en aza indirilebilir. Yetkisiz tüketimi yönetmek, yasadışı kullanımın niceliklendirilmesi ve bağlantıların yerinin belirlenmesindeki zorluklar nedeniyle karmaşıktır. Sonuç olarak yetkisiz tüketim, meşru kişi başına tüketim rakamlarına dahil olma eğilimindedir. Türkiye genelinde, 2021 yılında içme ve kullanma şebekesine giren su miktarı yaklaşık 6,22 milyar m3/yıldır. Bu suyun yıllık 2,18 milyar m3’lük kısmı kullanıcılara ulaşamadan kaybolmuş ve içme suyu temin ve dağıtım sistemlerindeki 2021 yılı su kayıp oranı %35 olarak hesaplanmıştır. Bunun anlamı her yıl 29 milyon 494 bin insana yetecek kadar su içme suyu şebeke sisteminde israf edilmektedir. Su dağıtım sistemlerindeki kaçak temelleri şu şekilde sıralanmıştır: Ana boru veya boru kırıkları, Korozyon, Çatlak, Delik, Sızıntı, Çökme, Akılsız pompalar veya vanaların kaçağı, Boru bağlantı kaçakları, Servis bağlantı borularında sızıntı. Mevcut içme suyu şebekelerindeki kayıp ve kaçakların izlenmesi ve kontrolü, su kaynaklarının kısıtlı olması, iklim değişikli inin artan etkileri, artan suya erişim maliyeti ve şebeke maliyetleri nedeniyle günümüz koşullarında çok önemli hale gelmiştir. Mevcut varlıkların optimum düzeyde korunması ve izleme ve kontrol mekanizması ile çalışır durumda tutulması ekonomik, sosyal ve çevresel açıdan en kritik öneme sahiptir. Örneğin, gerçek zamanlı debi ve basınç verilerini kullanarak kalibrasyonunu kurmayı amaçlayan bir belediye su idaresi, abone sayısı ve türü, hizmet verilen nüfus, boru uzunlukları, çaplar, kurulum yılı ve malzemesi, sisteme verilen toplam su miktarı, tüketilen su miktarı, günlük su tüketimi, faturalanan su tüketimi, basınç, debi, vana tipi, sayısı ve türü gibi parametreleri kaydetmeli ve güncellemelidir. 4. İÇME SUYU ŞEBEKESINDE KONTROLLER Veri girişi hatalıysa, veriye bağlı uygulamaların sonuçları yanlış sonuçlara yol açabilir. İçme suyu dağıtım sistemlerindeki enerji verimliliği, akıllı pompa sistemlerinin düzenli olarak kontrol edilmesi, basınç yönetimi, sızıntıların yönetimi, pompaların türbin olarak kullanılmasıyla enerji geri kazanımı (PAT’ler), izleme, otomasyon, varlık yönetimi vb. yoluyla iyileştirilebilir. Çevresel yönetim araçlarının ve standartlarının uygulanması, su tedarik şirketlerinin sürdürülebilirliğinin ve enerji verimliliğinin iyileştirilmesine de katkıda bulunabilir içme suyu şebeke sisteminde kaçaklar/ kayıplar kontrol altına alınmadığı zaman içme suyu şebekesine giren su miktarındaki artışlar ve belediye bütçesinden boru patlakları, aktif kaçak kontrol (AKC) faaliyetleri ve enerji tüketimi için ayrılan paylar nedeniyle harcamaları artırır. İçme suyu şebekesinde su kaybı, temiz su tedarik sistemlerinin güvenirliliğini, verimliliğini ve sürdürülebilirliğini etkilediği için su mühendisleri için büyük bir zorluktur. Şebekedeki su kaybını nasıl ölçüyor ve izlenir ve bunu azaltmak için hangi stratejileri ve teknolojileri kullanılıyor. Bu çalışmada, su kayıp ve kaçaklarının sistematik ve proaktif bir Şekilde nasıl yönetileceğine dair bazı kavramlar ve ipuçları verilmiştir. IWA su dengesi, kaçak tespiti ve yeri belirlemeye yönelik araçlar ve teknikler ile su kaybını azaltmanın kamu hizmeti, müşteriler ve çevre için faydaları hakkında uygulanabilir bilgiler vermektedir. Su kaybı yönetimindeki en büyük zorluklar veya başarılar nelerdir? Gelir getirmeyen içme suyu kaybının azaltılması, enerji ve su kaynaklarından tasarruf edilmesini ve içme suyunu kirlilikten (örneğin şebekedeki sızıntılardan kaynaklanan) korunmasını hedefler. İçme suyu şebeke sisteminde uzun süreli su sızıntısı yapısal hasarlara, çukurlara, çökmelere ve hatta hastalığa neden olan Tablo 3.1. Su Dengesi MAKALE
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=