48 SU VE ÇEVRE TEKNOLOJİLERİ • 01 / 2025 MAKALE olabilir. İngiltere’nin düz güney doğu bölgesinde, hidro planların çoğu 3 m’den daha az düşü yüksekliğine sahiptir. İngiltere’deki çoğu AAT’leri, atık suyun yerçekimi akışından yararlanmak için düz bir arazi üzerine inşa edilmiştir. Bu nedenle düşük düşü yüksekliği diferansiyeli, yüksek düşü yüksekliği hidroelektrik uygulamasını teknik olarak imkânsız hale getirir. Seçenek olarak, deşarj edilen yere yerleştirilebilen, daldırılabilir veya arıtma çalışmalarından çıkış akışından önce yerleştirilebilen orta hızda çalışan kompakt bir ultra düşük düşü yükseklikli türbindir. Böyle bir türbin, mevcut sivil (civil) yapıları kullanabilmeli ve çevre dostu, uygun maliyetli, dayanıklı, yüksek yük faktörü montajı ve geleneksel bir türbin olarak verimli olmalıdır. Su ve atık su tesislerine sonradan takılabilen veya monte edilebilen düşük düşü yükseklikli türbinler için birkaç farklı seçenek vardır. Şu anda, araştırma çalışmaları, üretici literatürü ve vaka geçmişlerine dayanarak en az altı tip su türbini kullanılmaktadır. Bu türbinlerin bazıları birbirine benzer ve geleneksel türbinlerle aynı konseptle çalışır, ancak birçok ekonomik ve mühendislik faktörünü dikkate alacak şekilde değiştirilir. Bunlar: Arşimet vidalı türbinler, kuyu türbinleri, açık kanal türbinleri, su değirmenleri, tüp türbinleri ve sifonik türbinler. Her tip türbin, sınırlı bir düşü yüksekliği ve akış hızı aralığında çalışır. Arıtılmış atık suyun debisinin saatlik, günlük, aylık ve mevsimlik değişimleri tespit edilerek MikroHES projelendirme çalışması yapılmalıdır. Çünkü gece ve gündüz saatlerinden, yağışlardan ve kuraklıktan dolayı arıtılmış atık su debileri değişebilir. Buna göre debi ortaya çıkartılır. Şekil 4’de örnek bir çalışma verilmiştir. Arıtılmış suyun debi (akış hızı) değişimi bilinirse MİkroHES için optimum projelendirme yapılabilir. Hidroelektrik teknolojisi, düşük hidrolik gereksinimleri nedeniyle AAT’lerde MikroHES üretimi için uygundur (Tablo 3). 3. MIKROHES BİLEŞENLERİ VE SEÇİMİ AAT’lerinde MikroHES’in ana bileşenleri; • Türbin, • Jeneratör, • Cebri boru, MikroHES tesisi ana bileşenlerinin seçimi için kriterler aşağıda detaylı olarak verilmiştir. 3.1. Türbin seçimi AAT’lerinin kısa süreli, gece, gündüz, mevsimlik ve yıllık arıtılmış atık su debisi değişimleri, MikroHES tesisi projelendirilmesinde türbin seçimini etkiler. Türbin seçimi esas olarak saha basıncına ve akış hızına bağlıdır. Basınç, topoğrafik koşullara ve akış hızı ise nüfus büyüklüğüne ve buna karşılık gelen su talebine bağlıdır. Türbin, doğrudan jeneratöre bağlanır veya jeneratör için gerekli olan hıza Şekil 3. MikroHES Uygulama Örnekleri Şekil 4. Yıl İçinde Atık Su Debisinin Değişimi Parametreler Debi Aralığı (m 3 /sn) Düşü Yüksekliği (m) Düşü Çıkış gücü (kW) İmpulse Türbinler Pelton 0,008-0,01 3-100 1,6 Cross flow 0,01-1,0 5-60 100 Reaksiyon Türbinler Kaplan 1,5-60 1,5-60 20-3500 Vortex Francis 0,05-20 0,7-2 0,5-160 Pump as Turbin 0,03-6 3-80 310.000 Diğerleri Gravitational water votex flow plantpower 0,7-3 1,5-2,5 5-50 Tablo 3. Düşük Düşü Yüksekliği ve Debi Oranına Bağlı Olarak Türbin Tipleri
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=