Su ve Çevre Teknolojileri Dergisi 58. Sayı (Mayıs 2013)

Su ve Çevre Teknolojileri • Mayıs 2013 27 ve uzun ömürlü olmaları için bazı malzemeler geliştirmiştir ve bu mal - zemeler ile imal edilen “ÇOK ÖZEL” TO mambranları hakikaten piyasa mambranlarına kıyasla çok daha uzun yıllar görev yapıyor. Az tıkanan, kolay temizlenen bu “ÇOK ÖZEL” mambran türlerini zaman zaman kullanıyoruz ve kullanıcı hatası olmadığında bunların ömrünün çoğu zaman altı yıla yaklaş - tığını görüyoruz. Özel olarak sipariş üzerine imal edilen bu uzun ömürlü mambranların teslim süreleri 3-4 ay gibi ve fiyatları çok yüksek olduğu için Türkiye piya - sasında bu “çok özel” mambranları talep eden ve kullanan kuruluşlar çok enderdir. Diğer taraftan, TO mambran üreticilerinin uzun ömürlü mambran imal etmeleri teorik olarak ticari kurallara aykırıdır. Çünkü, uzun ömürlü mambran üreticisi az sayıda yedek mambran satacağı için uzun yıllar hayatta kalmasına imkan yoktur. Dolayısıyla bugün piyasada bulduğu - muz mambranların çok uzun ömürlü olmalarını bekleyemeyiz. Buna rağ - men, TO ön şartlandırma sistemini mühendisçe ve önemseyerek kuran, TO cihazını kurallara uygun işleten ve periyodik mambran yıkamasını doğru yapan işletmelerde piyasa mambranla - rının dahi üç yıla yakın süre başarı ile görev yaptığına şahit oluyoruz. TO mambranlarının ömrünü tayin eden sebeplerin sayısı çoktur. Bunla - rın en önemlilerini inceleyelim... Doğru Ön Şartlandırma Mambran Ömrünü Uzatır: Katılar: TO mambranlarının ana görevi, ham su içinde “çözünmüş” olarak bulunan bazı mineralleri sudan ayırmaktır. Demek ki tasarlayacağı - mız ön şartlandırma sistemi çıkışında, suda yalnızca “çözünmüş” mineral - ler kalmalıdır. “Çözünmemiş” olarak adlandırdığımız ve TO mambranla - rının sevmediği KATILAR ham suda bulunmamalıdır, yani suyu mükem - mele yakın filtre etmemiz doğru olur. Bugün artık UF-Ultra Filtrasyon var ve UF’yi ekonomik bulup veya paraya kıyıp ön şartlandırmayı UF ile yapar - sak, TO mambranlarının ömrünün uzadığını muhakkak görürüz. Mikrobiyoloji: TO mambranla - rına canlı maddeler de gönderme - meliyiz. Ham su ile gelen mikrobiyo - lojik maddeleri ön şartlandırma yok etmelidir ki bunlar mambran üzerinde üremesin ve mambranları tıkamasın. Metal İyonları: Mambranlara zarar veren ve antiskalant kimyasalı ile mambranlara zararı önlenemeyen bazı metal iyonlarının (demir, man - gan gibi) da ön şartlandırmada sudan ayrılması, mambran ömrünü uzatır. Oksidan Kimyasallar: Hipoklo - rit (piyasa adı ile klor), ozon, H2O2 gibi oksidanlar TO mambranlarının ömrünü hızlıca kısaltır (ender kul - lanılan selüloz asetat TO mambran - ları klorden etkilenmez). Dolayısıyla sudaki oksidan maddeler TO cihazı ön şartlandırmasında önce yok edil - meli, daha sonra sular TO cihazına verilmelidir. Doğru Ters Ozmoz Cihazı Tasarımı Mambran Ömrünü Uzatır: Yukarıda anlattığımız gibi, yüksek kalitede ön şartlandırma yaparak TO cihazımızı çok iyi filtrelenmiş, içinde bakteri ve oksidan olmayan su ile bes - lesek dahi TO cihazının doğru veya yanlış tasarımı da mambran ömrünü çok etkiler. Mambran üreticilerinin geliştirdiği bilgisayar programları ve kendi tecrübelerimiz sayesinde doğru TO cihazı tasarımı yapmak mümkünse de, bugün için genelde ülkemiz piya - sasının istediği “UCUZ” kelimesi ile başlayan talepler bizim gibi TO cihazı imalatı yapanların en doğru TO ciha - zını üretmesini engelliyor. Ülkele - rin piyasa şartlarının da mambran ömrünü etkileyen unsurlardan biri olduğunu kabul etmeliyiz. TO cihazı tasarımında mambran ömrünü en çok etkileyen birkaç hususu açıklayalım: TO mambranı içinde oluşan katılar: TO mambranları suyun saf kısmını iyi su tarafına geçirdiği için mambranların ham su tarafında kalan sudaki minerallerin oranı anormal yükselir ve tabii su bu kadar çözün - müş mineral yükünü içinde taşıyama - dığı için bunların bir kısmını mambran içinde katı kristal şekilde kusar. Bu kristallerin bazıları mambranların kim - yasal yıkaması sırasında çözünür ve gider; ancak Silikat, CaSO4, MgSO4 gibi bazı kristaller çözünmez. Çözün - meyen bu maddelerin mambran içinde oluşmasını önlemek için suya yeterince “antiskalant” adı verilen özel kimyasallar eklenir; ayni zamanda TO cihazının atık oranı artırılır. Mambran seçim programları sayesinde bu kim - yasalların miktarı ve TO’nun atacağı su miktarı kolayca hesaplanır. Bu programa uyularak yapılan TO tasa - rımı sonucu mambran ömrü normal olur. TO mambranı içinde çöken katılar: TO cihazı tasarım progra - mına göre mambran içinden geçen ham suyun hızının belli sınırlar altına düşmemesi gerekir ki mambrana ham su ile gelen veya mambranda oluşan katılar su ile sürüklensin ve mambranı terk etsin. “Ucuzcu” piyasa şartlarına Resim 2: TO Mambran Üretimi Resim 3: Ters Ozmoz Cihazı Ön Şartlandırma Sistemi