Su ve Çevre Teknolojileri Dergisi 58. Sayı (Mayıs 2013)

52 Su ve Çevre Teknolojileri • Mayıs 2013 Makale Membran Teknolojileri, Son Gelişmeler ve Ulusal Membran Teknolojileri Araştırma Merkezi İsmail Koyuncu MEM-TEK Yöneticisi, İstanbul Teknik Üniversitesi Çevre Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Türker Türken - Serkan Güçlü- Reyhan Şengür - Recep Kaya - Mehmet Emin Paşaoğlu ve Gökhan Deveci MEMTEK, Ulusal Membran Teknolojileri Araştırma Merkezi, İstanbul Teknik Üniversitesi 1. Giriş D ünyamızda bulunan suyun yüzde 97’si okyanus ve denizleri oluşturan tuzlu su, yüzde 3’ü ise tatlı sudur. Tatlı suyun hepsi kullanılabilir durumda olmayıp, toplam tatlı su miktarının ancak yüzde 3’lük bir kısmı içme ve kullanma maksatlı olarak tüketilebil- mektedir. Son zamanlarda hızlı nüfus artışı, çarpık şehirleşme ve küresel ısınma sebebiyle, mevcut kullanılabilir kaynaklarda hızla tükenip azalma eği- limindedir. Bu sebeplerden dolayı su geri kazanımı, ileri derece su arıtma ve deniz suyunun tuzsuzlaştırılması gibi proseslerin önemi her geçen gün artmaktadır. Bu proseslerin odak noktasında ise membran teknolojileri bulunmaktadır. Membranlar, mikron boyutundan başlayıp angstron boyu- tuna kadar inebilen, iki fazı birbi- rinden ayıran çok küçük gözenekli filtrelerdir. Membranlar por çaplarına göre mikrofiltrasyon, ultrafiltrasyon, nano- filtrasyon ve ters ozmos membranları olarak sınıflandırılıp atıksu arıtımı, içme suyu arıtımı, endüstriyel ayırma prosesleri gibi pek çok uygulamada kullanılabilmektedirler. Membran sis- temlerinin kullanımı, özellikle 90’lı yıllardan sonra büyük bir hızla art- mıştır. Su arıtımı ve geri kazanımında en verimli yöntem olarak bahsede- bileceğimiz membran teknolojileri, günümüzde deniz suyundan içme suyu eldesi, proses suyu, içme suyu ve konsantre sıvı elde etmede, endüstri ve insani amaçlı olarak yaygın olarak kullanılmaktadır. Bu makalede, membran teknolo- jilerindeki son gelişmeler kısaca tanı- tılmış ve kurulumu gerçekleştirilen ve hizmet vermeye başlayan Ulusal Membran Teknolojileri Araştırma Merkezi (MEMTEK) hakkında bilgi verilmiştir. 2. Membran Teknolojileri Günümüzde su ve atıksu arıtımına alternatif bir teknoloji olarak geliştiri- len membran sistemler, 18. yüzyılın sonlarına doğru osmoz kavramının tanımlanmasıyla ortaya çıkmıştır. 19. ve 20. yüzyılın başlangıcında, memb- ranlar kullanılarak sadece laboratuvar ölçekli çalışmalar gerçekleştirilmiş olup, 1960’lı yıllardan itibaren labo- ratuvar ölçekli sistemlerden büyük ölçekli sistemlere geçiş olmuştur. 1980’li yıllardan sonra ise mikrofilt- (MEM-TEK)