Su ve Çevre Teknolojileri Dergisi 69. Sayı (Nisan 2014)

54 Su ve Çevre Teknolojileri • Nisan 2014 Rehber ATIKSU ARITMA TESİSLERİ TASARIM REHBERİ (*) - 3 Atıksu Arıtma Tesislerinin Tasarımı için Gerekli Veriler - 1 Prof. Dr. İzzet Öztürk İTÜ İnşaat Fakültesi, Çevre Mühendisliği Bölümü B u bölümde, Atıksu Arıtma Tesisleri tasarımına ilişkin temel teknik veriler ve esaslar özetlenmiştir. 1.1 Nüfus Tahminleri Nüfus projeksiyonları, sosyal ve ekonomik politikaları yansıtan ve sayısallaştıran, yardımcı bir araç niteli- ğini taşımaktadır. Nüfus projeksiyonu; doğum, ölüm ve göç hareketlerinin ilerideki eğilimleri ile ilgili belli varsa- yımlara dayanarak, nüfusun gelecek- teki değişimi ile ilgili tahminler yapıl- ması olarak tanımlanır. Nüfus pro- jeksiyonları amaca göre ülke geneli, bölge ve il yanında değişik nüfus büyüklüğüne sahip yerleşmeler veya idari birimler bazında olmak üzere farklı ölçeklerde yapılabilmektedir. Çevre mühendisliği yapılarının tasarımı için en önemli faktörlerden birisi, gelecekteki nüfus değeridir. Bununla beraber nüfusa bağlı ihti- yaçların da tahmin edilmesi gerek- mektedir. Nüfus tahminleri, talebi kar- şılayacak kapasitede projelendirme ve boyutlandırma yapılmasını sağlar. Bir meskûn bölgede yaşayan nüfus hakkında en iyi bilgi kaynağı, resmi nüfus sayımlarıdır. Ülkemizde nüfus sayımları Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından yapılmaktadır. Nüfus doğumlarla artar, ölümlerle azalır. Göçler her iki yöne de tesir eder. Toprak ilhakı da nüfusu artırır. Bu dört bileşen, sosyal ve ekonomik faktörlerin etkisi altında bulunur. Yıllara göre nüfus değişimi çoğun- lukla S şeklinde bir eğriye uyar (Şekil 1). Nüfus artışı hızı başlangıçta çok yavaştır. Bu hız, zamanla artar ve en büyük değerine ulaşır. Dönüm noktasından itibaren nüfus artış eğrisine çizilen teğetin eğimi, yani nüfus artış hızı aza- lır. Neticede nüfus bir L doygunluk değerine asimptot olur. Benzer bir S-eğrisi, bakteri kültürlerinde, mik- roorganizma sayılarının izlenmesi (çoğalma) sırasında gözlenmektedir (Muslu, 1996). Bir yerleşimin nüfus sayım neti- celeri aritmetik bir grafik kağıdı üze- rinde noktalanırsa, bu eğrinin çeşitli kısımları farklı matematiksel fonksi- yonlarla ifade edilebilir. Yeni kurulan bir iskân bölgesinde artan hızlı bir nüfus gelişimi gözlenebilir. Aksine, bir büyükşehirde, yeni binaların yapıl- ması için gerekli arsa azaldığından, fiziki bir sınırlama yahut iş ve ticaret hayatının ve yaşama şartlarının bozul- ması sebebiyle sosyal kısıtlar büyü- meyi sınırladığında, azalan hızlı bir nüfus artışı ile karşılaşılabilir. Nüfus (*) 2012 yılında T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı Su Yönetimi Genel Müdürlüğü tarafından, İTÜ Çevre Mühendisliği Bölümü’nün katkılarıyla hazırlanan Atıksu Arıtma Tesisleri Tasarım Rehberi’nden derlenmiştir. Şekil 1. S-eğrisi