Su ve Çevre Teknolojileri Dergisi 82. Sayı (Mayıs 2015)

72 Su ve Çevre Teknolojileri / Mayıs 2015 www.suvecevre.com REHBER hususları çermel d r: • Dezenfektan kimyasallarının depolanmasını • Dezenfektan çözeltilerinin hazırlanmasını ve kullanılmasını • Atıksu ve dezenfektan çözelt ler n n karıştırılmasını • Dezenfeksiyon reaksiyonlarının tamamlandığı ve genell kle su le klorun temas ett ğ reaks yon tanklarını • Deşarj öncesi fazla klorun g der lmes n . Dezenfektan çözelt s n n gerekl dozajı, kullanılan dezenfektanın t p ne bağlıdır ve sahaya özgüdür. Dezen- fektan k myasalın dozajı, temas süres sonunda çıkışta bell b r bak ye klor sağlamak amacıyla, atıksuyun deb s ne ve dezenfektan kullanım oranına göre ayarlanmalıdır. Saha özel nde gerekl dozaj, mümkünse tasarıma başlanma- dan önce deneylerle bel rlenmel d r. Temas süres sonunda çıkış suyundak bak ye klor konsantrasyonu yaklaşık olarak 0,2 mg/L serbest klor olmalıdır. Daha düşük bak ye klor değerler nde, dezenfeks yon proses tamamlanama- yab l r. Daha yüksek bak ye klor kon- santrasyonunda se, alıcı ortamda değ - ş k etk lenmeler görüleb l r. 0,05 mg/L – 0,1 mg/L arasındak düşük bak ye klor konsantrasyonlarında, alıcı ortamda olumsuz etk ler tesp t ed lm şt r. Alıcı ortamda olumsuz etk ler azaltmak amacıyla arıtma tes s çıkışında bak ye klor alınmalıdır. Tasarım kr terler : • Temas süresi: 30 – 120 dakika (Pik deb de: 15 – 90 dak ka) • Kısa devreler ve hidrolik olarak ölü bölgeler n oluşmaması ç n uzun p ston akımlı reaktörler kullanılır • Boy/En: 20/1 (tercihen 40/1) • En az 2 adet klor tankı yapılmalı • Klor temas tankında katı maddeler n çökelmes n n önleneb lmes ç n yatay akış hızı 2 – 4,5 m/dak ka olmalıdır • Reaktör içerisinde şaşırtma duvarları ve perdeler kullanılır. Kontrollü dezenfeks yon ancak ve ancak pH 6 le 8 arasında tutulursa ger- çekleş r. Çıkış suyundak bak ye dezen- fektan değer 0,2 mg/L’n n üstüne çıktı- ğında fazla klor uzaklaştırılmalıdır. Klord oks t kararlı b r gaz olmaması sebeb yle 1-3 gramlık klord oks t sulu çözelt s kullanılmadan hemen önce hazırlanmalıdır. Dozlama m ktarı, çıkış suyundak bak ye klord oks t değer ne, atıksuyun organ k yüküne ve sten len g der m ne bağlıdır. Atıksu arıtma tes s- ler nde bakter ler n 103’lük oranda g de- r m ç n 5–10 g klord oks t/m 3 atıksu yeterl d r. Kum f ltres nden geçm ş suda se bu değer 1–5 g/m 3 olab l r. Klord oks t, pH değerler n n gen ş b r aralığında bakter ler ç n öldürücü etk ye sah p olup, b rçok durumda klordan daha etk l d r. Klorun aks ne, klord oks t amonyak le kloram nler n oluşumunu sağlamak üzere reaks - yona g rmemekte ve AOX b leş kler - n n oluşumu klora göre öneml ölçüde az olmaktadır. Ancak klord oks t başka yan ürünler n oluşumuna sebep olab l r (klor t ve kloratlar vb.). 4.3.3. Klorlamanın Yan Etk ler ve Emn yet Tedb rler Klorla dezenfeks yon sonucu, AOX, THM’ler, PCB vb. g b toks k yan ürün- lerle oluşab l r. Klorlanmış çıkış suyu- aşağıdak b leşenlere sah p olmalıdır: • Basınç/vakum düzenleyicisi • Besleme oranı kontrol düzeneği • Venturi prensibiyle çalışan enjeks yon c hazı • Debi ölçer. Klor gazı basınçlandırılarak sıvı hale get r l r ve basınçlı tüplerde saklanır. Bu tüplerden çek len sıvılaştırılmış klor gazı dezenfeks yon amacıyla kullanıl- maktadır. Klord oks t, kolayca patlayab len kararsız b r gazdır. Kullanılmak üzere depolanmamalı ve dezenfeks yon proses ç n gerekt ğ nde üret lmel d r. Yaklaşık olarak % 5’l k b r klord oks t çözelt s n n depolanması ve kullanıl- ması mümkündür. Sahada klord oks t çözelt s üretmek ç n kullanılab len bel rl yöntemler bulunmaktadır. Bu yöntemler aşağıdak reaks yonları çer r: • Sodyum klorür ve klor gazı • Sodyum klorür ve hidroklorik asit • Sodyum klorür, hidroklorik asit ve sodyum h poklor t. Atıksu dezenfeks yonu ç n klor gazı b nası Şek l 4.’te ver lm şt r. 4.3.2. Tasarım ve İşletme Atıksu dezenfeks yonunda kullanı- lan klorlama s stemler , çme suyu klor- lamasında kullanılan s stemlere benzer teknoloj ye sah pt r. Bunlar, aşağıdak Şek l 4. Atıksu dezenfeks yonu ç n klor gazı b nası (ATV - M 205E, 1998)